Notae Numismaticae - Zapiski Numizmatyczne (9.2014)

UDA DERGACIOYA

] 3 egzemplarzy jednoznacznie zidentyfikowanych emitentów włączono do katalo-
gu stanowiącego część niniejszej pubiikacji (kat. 1-11, 13-14).
Należy podkreślić, że jakkolwiek znaczna część monet zestawionych w katalogu
była już wcześniej publikowana, to fakt wybicia ich na krążkach innych monet nie
został zauważony ani przez autorów publikacji skarbów z Saseni (okręg Calara$i,
Republika Mołdawii, 1973) i la$i (Jassa, okręg Ia§i, Rumunia, przed 1978)-, ani przez
autorkę niniejszego artykułu w publikacji znalezisk z terytorium Republiki Moł-
dawii, czy też w publikacji skarbu z Torunia (woj. kujawsko-pomorskie, Polska)^.
W praktyce „rozszyfrowanie" przedstawień oraz legend monetarnych stało się moż-
liwe dzięki ujawnieniu egzemplarza z dobrze czytelną legendą monety pierwotnej^
W ten sposób wydzielono 14 litewskich półgroszy ze śladami dobrze za-
chowanych pierwotnych wyobrażeń. Monety zostały wybite w mennicy wileń
skiej w imieniu Aleksandra Jagiellończyka i Zygmunta I, a następnie przebite na
mołdawskie napisowe monety Bogdana 111. Egzemplarze te pochodzą ze skarbów
z Saseni (kat. 5, 7), Ia§i (kat. 2, 6, 10-11) i Torunia (kat. 3), z państwowych ko-
lekcji rumuńskich (kat. 1, 4, 8-9, 13) oraz z piywatnych kolekcji mołdawskich
(kat. 12, 14). Zostały one zebrane na tablicach 1-3, po cztery przykłady dla każ-
dego egzemplarza. Pierwsze przedstawienie (a) pokazuje monetę mołdawską (na
awersie głowa byka, na rewersie tarcza), na drugim wizerunku (b) ta sama moneta
została wyosiowana w odniesieniu do rysunku stempla pierwotnego (Pogoń na
awersie, Orzeł na rewersie), trzeci rysunek (c) to monety z obrysowanym pierwot-
nym przedstawieniem, a czwarty (d) przedstawia widoczne szczegóły litewskiego
typu. Należy zaznaczyć, że celem tych przerysów nie było artystyczne oddanie
wszystkich szczegółów litewskich monet - tam, gdzie taki czy inny szczegół bu-
dził wątpliwości, nie został on obrysowany.
OPIS MONET
Czasom panowania Aleksandra Jagiellończyka przypisano czteiy monety
(kat. l^J). Dla ich awersów charakterystyczna jest duża Pogoń, w znaczący spo-
sób wychodząca poza perełkową lub liniową obwódkę i łacińską legendę: MON'

http://romaniancoins.ancients.info/bogdan3.htm (dostęp 11.12.2013). Jeszcze co najmniej 20 egzemplarzy spo-
śród dostępnych mi monet miało nieliczne elementy pierwotnych typów, na podstawie których trudno było ustalić
nie tylko ich przynależność do poszczególnych serii, ale i przypisać je określonemu emitentowi.
^ A. NłCULipA, „Monedele europene din tezaurul de la Saseni, raionul Calara$i, Republica Moldova",
ÓV/77/70z/of7 CA/ymr?:/ 2004, s. 211-222; K. PARVAN, „Un tezaur de gro$i de la Bogdan łłl-lea, descoperit la la$i",
R/777/70Z7077 07^/77077 2003, s. 149—156.
^ L. DERGAC10VA, „Monede medieva!e moldovene$ti din colec(iile particulare (1)", RguA/c A7*/7go/og7gJ,
s.n.,4, 2008, 2, s. 208-217.
** EADEM, „Walacheische, moldauische und siebenbtirgische Mtinzen im deutschen Geldumlauf (Spatmit-
telalter - Neue Zeit)", ^Reo/og/o wAg y/7'7'77/a, /7o////ca gco/70/77/a r/gjo/o/rł, Chi$inau 2010, s. 175.
^ Pragnę wyrazić swoją wdzięczność kolekcjonerowi, który udostępni! tę monetę do badań i publikacji.