DOI Heft:
Artykuły
DOI Artikel:Taradaj, Paulina: Medal z 1789 roku upamiętniający sejm i uchwałę o powiększeniu armii ze zbiorów Gabinetu Numizmatycznego Muzeum Narodowego w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.31073#0178
PAULINA TARADAJ
POMNIK
na tarczy z napisem łacińskim:
I0HANN1 UL / R.P.M. D.L. / PATRIAE / SOCIORUMQVE / DEFENSORI /
AMDCLXXXXVI / NOBIS EREPTO / S.A.R / AMDCCLXXXVIII
na tarczy z napisem polskim:
IANOW! III / K. P. W. X. L. / OYCZYZNY / Y SOIUSZNIKOW / OBROŃCY /
KTÓREGOŚMYPOSTRADALI / R. 1696 / S A K / R. 1788
Nasuwa się wniosek, że twórca medalu, nieznający języka polskiego, przy-
puszczalnie osobiście wykonał rysunek z natury, który posłużył jako projekt, lub
też zaangażował do tego zlecenia kogoś ze swojego otoczenia.
Pomnik Jana III sam w sobie-jak napisał Tadeusz Mańkowski - miał niewiel-
kie znaczenie artystyczne, ale patriotyczne pobudki, które doprowadziły do jego
powstania, odbiły się szerokim echem w ówczesnym społeczeństwie polskim i pi-
śmiennictwie epoki stanisławowskiej^. Odsłonięcie pomnika nastąpiło 14 wrze-
śnia 1788 roku. Była to niedziela i w ten dzień obchodzono kolejną, 105. roczni-
cę odsieczy wiedeńskiej. W istocie jednak wystawienie pomnika miało na celu
zyskanie przychylności społeczeństwa wobec planowanego sojuszu wojskowego
z Rosją, poprzez przywołanie tradycji wojen polsko-tureckich w osobie najwięk-
szego pogromcy Turków''*.
Uroczysta inauguracja odbyła się „[...] z tak kosztowną wspaniałością, iak
Warszawa ieszcze nie widziała" A Władysław Tatarkiewicz napisał, że był to
najsławniejszy festyn i przedstawienie, jakie odbyło się w Łazienkach za pa-
nowania Stanisława Augusta Poniatowskiego (1764-1795)A W programie
uroczystości znalazły się m.in. Karuzel, czyli turniej rycerski, zorganizowa-
ny w Amńteatrum mieszczącym 6 tysięcy widzów, AT7/7Ł7Ł7 - specjalnie na-
pisana na tę okazję przez Adama Naruszewicza - oraz RmU/ TTeromząyU Po-
nadto uroczystość uświetniły dwa medale przeznaczone na nagrody dla naj-
lepszych rycerzy w turnieju: wykonany na zlecenie króla przez Jana Filipa
T. MAŃKOWSKI, 7?zeźńyzń/'ortt ^taaA/awa^ż/g^yyta, Kraków 1948, s. 36, 73-74. Osobne opracowanie
dotyczące pomnika i jego znaczenia: J. TAZBIR, „Tratowanie powalonych Turków", Xiw/*ta//7A77Aton^cz77y I,
R. CV, 1998, s. 65-76, na s. 66 wzmianka o medalu.
A. ZAHORSKI, ó/w/* o ó/aa/y/awa Zagayta, Warszawa 1988, s. 69-70; M. BORUCKI, tF Zr7Yga ^'ó/a
ó/aa/y/awa, Warszawa 1998, s. 80.
Relację z tego wydarzenia opublikowała Gazeta FGryzawyła w yror/^ a'a/a 7 7. FFzeyata ro/ttt 7 nr 75,
s. 1-2, http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=60)22&from=publication (dostęp: 30.04.2014).
W. TATARKIEWICZ, Pyć ytt/aWw o Zaztea/rae/? ófaaty/awaZagayta, Lwów-Warszawa 1925, s. 80.
Gazeta IKmyzawyła, nr 75, s. I; program i opis uroczystości ukazały się w formie dodatku do Cazety
IFrryzawyZr/e/: „Opisanie Festynu danego w Łazienkach Rezydencyi Letniej J.K.M. z okoliczności Inauguracyi
Statui Króla Jana III. Dnia 14 września Roku 1788", Gazeta TLaayzawsPa wyońot^ a'ata 20. JFrzeya/a roł?/ /7<S<$,
nr 76, http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=60123&from=publication (dostęp: 30.04.2014, Suplement:
nr inw. MNK VIII-XVIIL2173) nr inw. MNK VIH-XVMI.2173.
POMNIK
na tarczy z napisem łacińskim:
I0HANN1 UL / R.P.M. D.L. / PATRIAE / SOCIORUMQVE / DEFENSORI /
AMDCLXXXXVI / NOBIS EREPTO / S.A.R / AMDCCLXXXVIII
na tarczy z napisem polskim:
IANOW! III / K. P. W. X. L. / OYCZYZNY / Y SOIUSZNIKOW / OBROŃCY /
KTÓREGOŚMYPOSTRADALI / R. 1696 / S A K / R. 1788
Nasuwa się wniosek, że twórca medalu, nieznający języka polskiego, przy-
puszczalnie osobiście wykonał rysunek z natury, który posłużył jako projekt, lub
też zaangażował do tego zlecenia kogoś ze swojego otoczenia.
Pomnik Jana III sam w sobie-jak napisał Tadeusz Mańkowski - miał niewiel-
kie znaczenie artystyczne, ale patriotyczne pobudki, które doprowadziły do jego
powstania, odbiły się szerokim echem w ówczesnym społeczeństwie polskim i pi-
śmiennictwie epoki stanisławowskiej^. Odsłonięcie pomnika nastąpiło 14 wrze-
śnia 1788 roku. Była to niedziela i w ten dzień obchodzono kolejną, 105. roczni-
cę odsieczy wiedeńskiej. W istocie jednak wystawienie pomnika miało na celu
zyskanie przychylności społeczeństwa wobec planowanego sojuszu wojskowego
z Rosją, poprzez przywołanie tradycji wojen polsko-tureckich w osobie najwięk-
szego pogromcy Turków''*.
Uroczysta inauguracja odbyła się „[...] z tak kosztowną wspaniałością, iak
Warszawa ieszcze nie widziała" A Władysław Tatarkiewicz napisał, że był to
najsławniejszy festyn i przedstawienie, jakie odbyło się w Łazienkach za pa-
nowania Stanisława Augusta Poniatowskiego (1764-1795)A W programie
uroczystości znalazły się m.in. Karuzel, czyli turniej rycerski, zorganizowa-
ny w Amńteatrum mieszczącym 6 tysięcy widzów, AT7/7Ł7Ł7 - specjalnie na-
pisana na tę okazję przez Adama Naruszewicza - oraz RmU/ TTeromząyU Po-
nadto uroczystość uświetniły dwa medale przeznaczone na nagrody dla naj-
lepszych rycerzy w turnieju: wykonany na zlecenie króla przez Jana Filipa
T. MAŃKOWSKI, 7?zeźńyzń/'ortt ^taaA/awa^ż/g^yyta, Kraków 1948, s. 36, 73-74. Osobne opracowanie
dotyczące pomnika i jego znaczenia: J. TAZBIR, „Tratowanie powalonych Turków", Xiw/*ta//7A77Aton^cz77y I,
R. CV, 1998, s. 65-76, na s. 66 wzmianka o medalu.
A. ZAHORSKI, ó/w/* o ó/aa/y/awa Zagayta, Warszawa 1988, s. 69-70; M. BORUCKI, tF Zr7Yga ^'ó/a
ó/aa/y/awa, Warszawa 1998, s. 80.
Relację z tego wydarzenia opublikowała Gazeta FGryzawyła w yror/^ a'a/a 7 7. FFzeyata ro/ttt 7 nr 75,
s. 1-2, http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=60)22&from=publication (dostęp: 30.04.2014).
W. TATARKIEWICZ, Pyć ytt/aWw o Zaztea/rae/? ófaaty/awaZagayta, Lwów-Warszawa 1925, s. 80.
Gazeta IKmyzawyła, nr 75, s. I; program i opis uroczystości ukazały się w formie dodatku do Cazety
IFrryzawyZr/e/: „Opisanie Festynu danego w Łazienkach Rezydencyi Letniej J.K.M. z okoliczności Inauguracyi
Statui Króla Jana III. Dnia 14 września Roku 1788", Gazeta TLaayzawsPa wyońot^ a'ata 20. JFrzeya/a roł?/ /7<S<$,
nr 76, http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=60123&from=publication (dostęp: 30.04.2014, Suplement:
nr inw. MNK VIII-XVIIL2173) nr inw. MNK VIH-XVMI.2173.