DOI Artikel:
Żelazowski, Jerzy: Miejsce kultu Herosa Trackiego w Odessos
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.41243#0113
101
Zastanawia jednak to, iż w dedykacjach na znajdowanych w Warnie zabytkach poja-
wiają się tylko dwa epitety Herosa, tzn. Manimadzos i Karabasmos, których prowe-
niencja tracka jest podawana w wątpliwość31, natomiast na płytach i płytkach odkry-
wanych w okolicach miasta występują zupełnie inne, różnorodne epitety Herosa,
mogące stanowić trackie nazwy miejscowe lub osobowe.
Mimo to równomierny rozrzut zabytków w terenie, promieniujący z Odessos, bez
wyraźnych skupisk, tworzy dość specyficzny obraz kultu Herosa Trackiego. Znaczą-
cy jest brak płyt w bliskim sąsiedztwie Odessos. Sugeruje to, iż uzyskiwany dzięki
współczesnym odkryciom obraz rozprzestrzenienia zabytków kultu Herosa Trackie-
go nie musi być prostym odzwierciedleniem sytuacji z okresu rzymskiego.
1. Sanktuarium Herosa Trackiego w Galata
Jeśli chodzi o układ materiału związanego z kultem Herosa Trackiego w Galata,
miejscowości położonej kilka kilometrów na południe od Warny, to jest on dokładnie
odwrotny niż w tym mieście. W Galata znaleziono kilkanaście płyt z przedstawienia-
39
mi Jeźdźca Trackiego, a tylko kilka płytek ". Dlaczego?
Około 3 km na południe od wsi Galata znajduje się miejsce zwane Kajalaka, tzn.
kamieniste miejsce, położone na wysokim, morskim brzegu, zajmujące powierzchnię
ok. 3 ha. Otoczone z dwóch stron wąwozami, sprawia wrażenie wzniesienia. Prowa-
dzone na okolicznych polach prace rolne regularnie dostarczały dużo fragmentów ce-
ramiki, lampek, monet i innych znalezisk z okresu rzymskiego i bizantyjskiego. Mie-
szkańcy Galata obficie czerpali stąd kamień do budowy domów. W 1931 r. na
pobliskim polu odkryto kamienny grób z V w. n.c. W 1942 r. znaleziono w Kajalaka
płytę z przedstawieniem Jeźdźca Trackiego, cztery lata później - podczas wydobywa-
nia kamienia - trzy dalsze płyty, zaś w 1950 r. kolejny fragment. W tym leż roku
przystąpiono tu do wykopalisk archeologicznych w poszukiwaniu sanktuarium Hero-
sa Trackiego33.
W wyniku badań odsłonięto pozostałości trójnawowej bazyliki chrześcijańskiej z
V w. n.e., zbudowanej z kamienia wapiennego (ryc. 7). Stwierdzono jednak, iż do jej
dekoracji wykorzystano wtórnie elementy marmurowe z innych budowli, w tym pły-
ty z przedstawieniami Jeźdźca Trackiego. Najwięcej było ich wokół absydy. Odsła-
niając tę część bazyliki, odkryto w rumowisku fragmenty dwóch płyt. Dalszych pięć
płyt w całości lub we fragmentach znaleziono, ułożone obok siebie obtłuczonymi re-
liefami do dołu, na podłodze niedaleko miejsca, gdzie wznosił się ołtarz. Tutaj też
odkryto dwie inne płyty oraz fragmenty trzeciej, a także wiele pokruszonych części
przedstawień Jeźdźca Trackiego. W związku z tym stwierdzono, iż reliefy były ob-
Uukiwane bezpośrednio przed ułożeniem płyt na podłodze (ryc. 2), by zapewnić sta-
bilność takiej wykładziny. Ponadto znaleziono fragment płyty przed progiem połu-
dniowego wejścia do bazyliki, inny pr/y południowym murze budowli, a część
kolejnej płyty odkryto w południowej części przedsionka bazyliki. W sumie w tra-
Zastanawia jednak to, iż w dedykacjach na znajdowanych w Warnie zabytkach poja-
wiają się tylko dwa epitety Herosa, tzn. Manimadzos i Karabasmos, których prowe-
niencja tracka jest podawana w wątpliwość31, natomiast na płytach i płytkach odkry-
wanych w okolicach miasta występują zupełnie inne, różnorodne epitety Herosa,
mogące stanowić trackie nazwy miejscowe lub osobowe.
Mimo to równomierny rozrzut zabytków w terenie, promieniujący z Odessos, bez
wyraźnych skupisk, tworzy dość specyficzny obraz kultu Herosa Trackiego. Znaczą-
cy jest brak płyt w bliskim sąsiedztwie Odessos. Sugeruje to, iż uzyskiwany dzięki
współczesnym odkryciom obraz rozprzestrzenienia zabytków kultu Herosa Trackie-
go nie musi być prostym odzwierciedleniem sytuacji z okresu rzymskiego.
1. Sanktuarium Herosa Trackiego w Galata
Jeśli chodzi o układ materiału związanego z kultem Herosa Trackiego w Galata,
miejscowości położonej kilka kilometrów na południe od Warny, to jest on dokładnie
odwrotny niż w tym mieście. W Galata znaleziono kilkanaście płyt z przedstawienia-
39
mi Jeźdźca Trackiego, a tylko kilka płytek ". Dlaczego?
Około 3 km na południe od wsi Galata znajduje się miejsce zwane Kajalaka, tzn.
kamieniste miejsce, położone na wysokim, morskim brzegu, zajmujące powierzchnię
ok. 3 ha. Otoczone z dwóch stron wąwozami, sprawia wrażenie wzniesienia. Prowa-
dzone na okolicznych polach prace rolne regularnie dostarczały dużo fragmentów ce-
ramiki, lampek, monet i innych znalezisk z okresu rzymskiego i bizantyjskiego. Mie-
szkańcy Galata obficie czerpali stąd kamień do budowy domów. W 1931 r. na
pobliskim polu odkryto kamienny grób z V w. n.c. W 1942 r. znaleziono w Kajalaka
płytę z przedstawieniem Jeźdźca Trackiego, cztery lata później - podczas wydobywa-
nia kamienia - trzy dalsze płyty, zaś w 1950 r. kolejny fragment. W tym leż roku
przystąpiono tu do wykopalisk archeologicznych w poszukiwaniu sanktuarium Hero-
sa Trackiego33.
W wyniku badań odsłonięto pozostałości trójnawowej bazyliki chrześcijańskiej z
V w. n.e., zbudowanej z kamienia wapiennego (ryc. 7). Stwierdzono jednak, iż do jej
dekoracji wykorzystano wtórnie elementy marmurowe z innych budowli, w tym pły-
ty z przedstawieniami Jeźdźca Trackiego. Najwięcej było ich wokół absydy. Odsła-
niając tę część bazyliki, odkryto w rumowisku fragmenty dwóch płyt. Dalszych pięć
płyt w całości lub we fragmentach znaleziono, ułożone obok siebie obtłuczonymi re-
liefami do dołu, na podłodze niedaleko miejsca, gdzie wznosił się ołtarz. Tutaj też
odkryto dwie inne płyty oraz fragmenty trzeciej, a także wiele pokruszonych części
przedstawień Jeźdźca Trackiego. W związku z tym stwierdzono, iż reliefy były ob-
Uukiwane bezpośrednio przed ułożeniem płyt na podłodze (ryc. 2), by zapewnić sta-
bilność takiej wykładziny. Ponadto znaleziono fragment płyty przed progiem połu-
dniowego wejścia do bazyliki, inny pr/y południowym murze budowli, a część
kolejnej płyty odkryto w południowej części przedsionka bazyliki. W sumie w tra-