DOI Heft:
Dyczek, Piotr: O genezie I rozwoju amfor typu zeest 90 I LR 2
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.41862#0009
Piotr Dy czek
O GENEZIE I ROZWOJU AMFOR TYPU ZEEST 90 I LR 2
Obszar dolnego Dunaju ograniczają od zachodu Żelazne Wrota, które stanowiły
pewną przeszkodę w żegludze po tej rzece [Śaśel 1969, 79-85], od południa pasmo
Bałkanów, od wschodu wybrzeże Morza Czarnego, od północy pogórze Karpat, czyli
Nizina Naddunajska, oraz zlewisko Dunaju i jego delta. W okresie wczesnego
cesarstwa na tym terenie utworzono ważne prowincje rzymskie, przede wszystkim
obejmującą obszar obecnej północnej Bułgarii oraz Dobrudży Moesia Inferior (fig. 1).
Tereny leżące na północ od Dunaju częściowo należały do Dacji, częściowo zaś
stanowiły terytoria plemienne (fig. 2). Dla naszych rozważań podstawowe znaczenie
ma Moesia Inferior, tam bowiem istniały ważne instalacje wojskowe limesu rzym-
skiego, w tym liczne twierdze wojskowe, z których najważniejsze to Novae — sie-
dziba Legionu I Italskiego, Durostorum - siedziba Legionu XI Klaudyjskiego oraz
Noviodunum — port Classis Flavia Moesica (fig. 3). Oprócz twierdz — castra
i castella — w których stacjonowały wojska rzymskie, w Mezji, zwłaszcza od
II w. n.e., powstawały osady cywilne: nieliczne municipia oraz bardziej liczne pagi,
vici i territoria. Ważną rolę odgrywały także wille rzymskie, których ruiny znamy
z obszaru Mezji [Dincev 1997]. Szczególnie dużo było ich w Dobrudży [Baumann
1983]. Nie można także zapominać o emporionach, z których np. Piretensium zostało
zlokalizowane. Istotne znaczenie miały również miasta greckie leżące w interiorze,
jak Nicopolis ad Istrum czy Marcianopolis [Mrozewicz 1984, 1 12], a przede
wszystkim te, które od VI w. p.n.e. wznoszono na wybrzeżu Morza Czarnego: His tria,
Tomis, Callatis, Odessos itd. [Mrozewicz 1982, 53-56]. Pełniły one ważne funkcje
w wymianie handlowej. Niestety z powodu współczesnej zabudowy nasze informacje
o tych stanowiskach są bardzo ograniczone. Więcej danych archeologicznych po-
chodzi z wykopalisk prowadzonych na stanowiskach związanych z armią rzymską.
Jedną z najlepiej przebadanych twierdz rzymskich w Moesia Inferior jest Novae.
Ośrodek Badań Archeologicznych Uniwersytetu Warszawskiego zajmuje się tam
głównie obszarem łaźni legionowych (theramae legionis), szpitala wojskowego
(valetudinarium) i principia, natomiast bułgarscy archeolodzy odsłaniają scamnum
tribunorum (fig. 4). Jednym z najczęściej odkrywanych rodzajów zabytków są frag-
menty amfor, wśród nich zaś wyraźnie wyróżnia się grupa naczyń zasobowych
O GENEZIE I ROZWOJU AMFOR TYPU ZEEST 90 I LR 2
Obszar dolnego Dunaju ograniczają od zachodu Żelazne Wrota, które stanowiły
pewną przeszkodę w żegludze po tej rzece [Śaśel 1969, 79-85], od południa pasmo
Bałkanów, od wschodu wybrzeże Morza Czarnego, od północy pogórze Karpat, czyli
Nizina Naddunajska, oraz zlewisko Dunaju i jego delta. W okresie wczesnego
cesarstwa na tym terenie utworzono ważne prowincje rzymskie, przede wszystkim
obejmującą obszar obecnej północnej Bułgarii oraz Dobrudży Moesia Inferior (fig. 1).
Tereny leżące na północ od Dunaju częściowo należały do Dacji, częściowo zaś
stanowiły terytoria plemienne (fig. 2). Dla naszych rozważań podstawowe znaczenie
ma Moesia Inferior, tam bowiem istniały ważne instalacje wojskowe limesu rzym-
skiego, w tym liczne twierdze wojskowe, z których najważniejsze to Novae — sie-
dziba Legionu I Italskiego, Durostorum - siedziba Legionu XI Klaudyjskiego oraz
Noviodunum — port Classis Flavia Moesica (fig. 3). Oprócz twierdz — castra
i castella — w których stacjonowały wojska rzymskie, w Mezji, zwłaszcza od
II w. n.e., powstawały osady cywilne: nieliczne municipia oraz bardziej liczne pagi,
vici i territoria. Ważną rolę odgrywały także wille rzymskie, których ruiny znamy
z obszaru Mezji [Dincev 1997]. Szczególnie dużo było ich w Dobrudży [Baumann
1983]. Nie można także zapominać o emporionach, z których np. Piretensium zostało
zlokalizowane. Istotne znaczenie miały również miasta greckie leżące w interiorze,
jak Nicopolis ad Istrum czy Marcianopolis [Mrozewicz 1984, 1 12], a przede
wszystkim te, które od VI w. p.n.e. wznoszono na wybrzeżu Morza Czarnego: His tria,
Tomis, Callatis, Odessos itd. [Mrozewicz 1982, 53-56]. Pełniły one ważne funkcje
w wymianie handlowej. Niestety z powodu współczesnej zabudowy nasze informacje
o tych stanowiskach są bardzo ograniczone. Więcej danych archeologicznych po-
chodzi z wykopalisk prowadzonych na stanowiskach związanych z armią rzymską.
Jedną z najlepiej przebadanych twierdz rzymskich w Moesia Inferior jest Novae.
Ośrodek Badań Archeologicznych Uniwersytetu Warszawskiego zajmuje się tam
głównie obszarem łaźni legionowych (theramae legionis), szpitala wojskowego
(valetudinarium) i principia, natomiast bułgarscy archeolodzy odsłaniają scamnum
tribunorum (fig. 4). Jednym z najczęściej odkrywanych rodzajów zabytków są frag-
menty amfor, wśród nich zaś wyraźnie wyróżnia się grupa naczyń zasobowych