DOI Artikel:
Kolendo, Jerzy: Trzy stele n napisami malowanymi z Novae (?)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.41862#0037
Jerzy Kolendo
TRZY STELE Z NAPISAMI MALOWANYMI Z NOVAE (?)
Artykuł ten1 chciałbym zacząć od poinformowania czytelnika, że tekst ten będzie
dotyczył inskrypcji, na których nie ma najmniejszego nawet śladu jakiejkolwiek litery.
Z punktu widzenia formalnego i etymologicznego nie można mówić w tym przypadku
o inskrypcjach. Nie chodzi tu przy tym o banalną sytuację zabytków uszkodzonych
w takim stopniu, iż tekst napisu nie istnieje obecnie, gdyż znajdował się w zniszczonej
partii. Nie będzie też mowy, jak mógłby sugerować tytuł artykułu, o napisach ma-
lowanych. Przedmiotem analizy będą trzy stele nagrobne z Novae, na których nie
ma nawet najmniejszych śladów pisma, a które mimo to mogą być przedmiotem
szczególnego zainteresowania epigrafika2. Dwie z nich opublikowano jako niedokoń-
czone pomniki nagrobne, trzecią — jako inskrypcję malowaną, której napis uległ
całkowitemu zniszczeniu. Wydaje mi się jednak, że we wszystkich trzech przypadkach
chodzi o inskrypcje malowane, które — ze zrozumiałych względów — mogą za-
chować się tylko w wyjątkowych okolicznościach. Owe titulipicti odgrywały jednak
—jak się wydaje — dość istotną rolę w „pejzażu epigraficznym” świata antycznego3.
Nie chodzi tu tylko o inskrypcje malowane na ścianach, których najlepszym przy-
kładem s\titulipicti z Pompejów. Chciałbym zająć się inskrypcjami na kamieniu,
których litery były malowane. Jest to specyficzna forma napisów, gdzie kucie liter,
a następnie pokrywanie ich konturów odpowiednią farbą zostało zastąpione malo-
waniem.
Z Novae pochodzi jeden z najefektowniejszych przykładów tego typu inskrypcji
malowanej (tituluspictus) należącej do kategorii inskrypcji budowlanych, umieszcza-
nych na frontonach różnych budowli. Wydawałoby się, że właśnie w odniesieniu do
tych Bauinschriften wszystkie zabytki powinny być kute w kamieniu. W Novae
w 1978 r. odkryto w rumowisku we wnętrzu bazyliki episkopalnej inskrypcję bu-
dowlaną4, której napis był wykonany czerwoną farbą na płycie z wapienia (fig. 1).
Jest to oficjalna dedykacja jakiejś budowli odbudowanej a solo (tj. od fundamentów)
w latach 176-180 i dedykowanej współrządzącym cesarzom, Markowi Aureliuszowi
i Kommodusowi, przez legio I Italica5. W napisie są wymienieni również P. Calpur-
nius, który był najprawdopodobniej legatem prowincji Mezja Dolna, oraz Mucius
Maior, może legat legionu, który zatroszczył się o remont budowli. Inskrypcję
TRZY STELE Z NAPISAMI MALOWANYMI Z NOVAE (?)
Artykuł ten1 chciałbym zacząć od poinformowania czytelnika, że tekst ten będzie
dotyczył inskrypcji, na których nie ma najmniejszego nawet śladu jakiejkolwiek litery.
Z punktu widzenia formalnego i etymologicznego nie można mówić w tym przypadku
o inskrypcjach. Nie chodzi tu przy tym o banalną sytuację zabytków uszkodzonych
w takim stopniu, iż tekst napisu nie istnieje obecnie, gdyż znajdował się w zniszczonej
partii. Nie będzie też mowy, jak mógłby sugerować tytuł artykułu, o napisach ma-
lowanych. Przedmiotem analizy będą trzy stele nagrobne z Novae, na których nie
ma nawet najmniejszych śladów pisma, a które mimo to mogą być przedmiotem
szczególnego zainteresowania epigrafika2. Dwie z nich opublikowano jako niedokoń-
czone pomniki nagrobne, trzecią — jako inskrypcję malowaną, której napis uległ
całkowitemu zniszczeniu. Wydaje mi się jednak, że we wszystkich trzech przypadkach
chodzi o inskrypcje malowane, które — ze zrozumiałych względów — mogą za-
chować się tylko w wyjątkowych okolicznościach. Owe titulipicti odgrywały jednak
—jak się wydaje — dość istotną rolę w „pejzażu epigraficznym” świata antycznego3.
Nie chodzi tu tylko o inskrypcje malowane na ścianach, których najlepszym przy-
kładem s\titulipicti z Pompejów. Chciałbym zająć się inskrypcjami na kamieniu,
których litery były malowane. Jest to specyficzna forma napisów, gdzie kucie liter,
a następnie pokrywanie ich konturów odpowiednią farbą zostało zastąpione malo-
waniem.
Z Novae pochodzi jeden z najefektowniejszych przykładów tego typu inskrypcji
malowanej (tituluspictus) należącej do kategorii inskrypcji budowlanych, umieszcza-
nych na frontonach różnych budowli. Wydawałoby się, że właśnie w odniesieniu do
tych Bauinschriften wszystkie zabytki powinny być kute w kamieniu. W Novae
w 1978 r. odkryto w rumowisku we wnętrzu bazyliki episkopalnej inskrypcję bu-
dowlaną4, której napis był wykonany czerwoną farbą na płycie z wapienia (fig. 1).
Jest to oficjalna dedykacja jakiejś budowli odbudowanej a solo (tj. od fundamentów)
w latach 176-180 i dedykowanej współrządzącym cesarzom, Markowi Aureliuszowi
i Kommodusowi, przez legio I Italica5. W napisie są wymienieni również P. Calpur-
nius, który był najprawdopodobniej legatem prowincji Mezja Dolna, oraz Mucius
Maior, może legat legionu, który zatroszczył się o remont budowli. Inskrypcję