DOI Artikel:
Tomaszewska, Grażyna: Osadnictwo wiejskie w północno-wschodniej Italii od IV do połowy VI w.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.41951#0030
28
Niemniej opracowywane są zagadnienia dotyczące m.in. budownictwa i technik
konstrukcyjnych stosowanych na terenach wiejskich, ze szczególnym uwzględnie-
niem problematyki willi w okresie późnoantycznym [Bassi, Cavada 1994; Dal Ri,
Rizzi 1994; Ortalli 1996; Brogiolo 1997; ville romane 1997; Busana 2001]. Po-
wstały również nieliczne opracowania na temat rozmieszczenia stanowisk
pochodzących z okresu późnego antyku, w których podjęto próby ukazania
przemian na wsi oraz ich genezy [Matijaśić 1983-1984; Strazzulla Rusconi,
Zaccaria 1983-1984; Calzolari 1989; Brogiolo 1992; Cavada 1996; Magrini 1997].
Takie badania prowadzono jednak w skali mikroregionów. Nie pojawiła się
dotychczas praca, w której by ukazano panoramę stanowisk wiejskich na
większym terytorium. Mimo ciągle zadowalającego stanu badań nie należy
pomijać prac i postępu w tej dziedzinie. Wykorzystując dostępne dane i oczekując
na nowe odkrycia, należy podjąć badania nad sytuacją osadniczą na terenach
wiejskich. Wierzę, że niniejszy artykuł, prezentujący wyniki przeprowadzonych
przeze mnie badań, choć w części przyczyni się do lepszego poznania wskazanych
zagadnień, stanowiąc wypowiedź w ogólnej dyskusji nad przemianami osadnictwa
późnego antyku.
Do analizy wykorzystałam dane pochodzące ze 179 stanowisk osadniczych
(willi, budynków wiejskich i innych miejsc osadniczych) oraz grobowych (grobów
i nekropoli), rozmieszczonych na terenie antycznego regionu Venetia, stanowią-
cego część prowincji Venetia et Histria (przez miejsce osadnicze rozumię obszar,
gdzie znaleziony na powierzchni materiał pozwala wnioskować o obecności
osadnictwa, ale nie o jego charakterze oraz formie).
Ramy chronologiczne artykułu stanowi początek IV w. oraz przybycie do Italii
Longobardów w 568 r. Okres ten zapisał się w dziejach północnej Italii jako czas
reform i kryzysu ekonomicznego, konfliktów wewnętrznych, wojen domowych
i „barbarzyńskich” najazdów. Nie sposób w tym miejscu opisać wszystkich
dramatycznych wydarzeń, które wycisnęły piętno na egzystencji zwykłych ludzi.
Należy jednak podkreślić, że był to czas wyjątkowej niestabilności, spowodowanej
w dużej mierze brakiem władzy zdolnej kontrolować całe cesarstwo.
Zanim zaprezentuję analizę dystrybucji stanowisk, przedstawię kilka uwag
o wartości naukowej danych uzyskanych w różnego typu badaniach i odkryciach.
Podstawowym czynnikiem, który determinuje wiarygodność danych, nadal
pozostaje rodzaj badań prowadzonych na stanowisku oraz dobrze sporządzona
dokumentacja. Dlatego nie powinno się traktować na równi danych ze znalezisk
przypadkowych czy badań powierzchniowych z tymi, które uzyskano w toku prac
wykopaliskowych, nawet skromnie zakrojonych. Oczywiście, największą wiary-
godność przedstawiają te drugie (wyjątek stanowią jedynie prace z przełomu XIX
i XX w.). Mimo że rzecz wydaje się oczywista, badacze często pomijają ten
aspekt. Poprawność datowania stanowisk ma w przypadku studiów osadniczych
fundamentalne znaczenie. Opracowania opierające się na datowaniu niezbyt
wiarygodnym mogą być obarczone sporym błędem.
Niemniej opracowywane są zagadnienia dotyczące m.in. budownictwa i technik
konstrukcyjnych stosowanych na terenach wiejskich, ze szczególnym uwzględnie-
niem problematyki willi w okresie późnoantycznym [Bassi, Cavada 1994; Dal Ri,
Rizzi 1994; Ortalli 1996; Brogiolo 1997; ville romane 1997; Busana 2001]. Po-
wstały również nieliczne opracowania na temat rozmieszczenia stanowisk
pochodzących z okresu późnego antyku, w których podjęto próby ukazania
przemian na wsi oraz ich genezy [Matijaśić 1983-1984; Strazzulla Rusconi,
Zaccaria 1983-1984; Calzolari 1989; Brogiolo 1992; Cavada 1996; Magrini 1997].
Takie badania prowadzono jednak w skali mikroregionów. Nie pojawiła się
dotychczas praca, w której by ukazano panoramę stanowisk wiejskich na
większym terytorium. Mimo ciągle zadowalającego stanu badań nie należy
pomijać prac i postępu w tej dziedzinie. Wykorzystując dostępne dane i oczekując
na nowe odkrycia, należy podjąć badania nad sytuacją osadniczą na terenach
wiejskich. Wierzę, że niniejszy artykuł, prezentujący wyniki przeprowadzonych
przeze mnie badań, choć w części przyczyni się do lepszego poznania wskazanych
zagadnień, stanowiąc wypowiedź w ogólnej dyskusji nad przemianami osadnictwa
późnego antyku.
Do analizy wykorzystałam dane pochodzące ze 179 stanowisk osadniczych
(willi, budynków wiejskich i innych miejsc osadniczych) oraz grobowych (grobów
i nekropoli), rozmieszczonych na terenie antycznego regionu Venetia, stanowią-
cego część prowincji Venetia et Histria (przez miejsce osadnicze rozumię obszar,
gdzie znaleziony na powierzchni materiał pozwala wnioskować o obecności
osadnictwa, ale nie o jego charakterze oraz formie).
Ramy chronologiczne artykułu stanowi początek IV w. oraz przybycie do Italii
Longobardów w 568 r. Okres ten zapisał się w dziejach północnej Italii jako czas
reform i kryzysu ekonomicznego, konfliktów wewnętrznych, wojen domowych
i „barbarzyńskich” najazdów. Nie sposób w tym miejscu opisać wszystkich
dramatycznych wydarzeń, które wycisnęły piętno na egzystencji zwykłych ludzi.
Należy jednak podkreślić, że był to czas wyjątkowej niestabilności, spowodowanej
w dużej mierze brakiem władzy zdolnej kontrolować całe cesarstwo.
Zanim zaprezentuję analizę dystrybucji stanowisk, przedstawię kilka uwag
o wartości naukowej danych uzyskanych w różnego typu badaniach i odkryciach.
Podstawowym czynnikiem, który determinuje wiarygodność danych, nadal
pozostaje rodzaj badań prowadzonych na stanowisku oraz dobrze sporządzona
dokumentacja. Dlatego nie powinno się traktować na równi danych ze znalezisk
przypadkowych czy badań powierzchniowych z tymi, które uzyskano w toku prac
wykopaliskowych, nawet skromnie zakrojonych. Oczywiście, największą wiary-
godność przedstawiają te drugie (wyjątek stanowią jedynie prace z przełomu XIX
i XX w.). Mimo że rzecz wydaje się oczywista, badacze często pomijają ten
aspekt. Poprawność datowania stanowisk ma w przypadku studiów osadniczych
fundamentalne znaczenie. Opracowania opierające się na datowaniu niezbyt
wiarygodnym mogą być obarczone sporym błędem.