DOI Artikel:
Walczak, Katarzyna: Geometryczne kompozycje powierzchni na mozaikach z willi z widokiem w Ptolemais
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.41951#0068
66
Najprostszą, a co za tym idzie, często stosowaną formą organizacji
powierzchni jest schemat na bazie przecinających się pod kątem prostym pasów;
tego rodzaju kompozycję zastosowano dla mozaik Ml, Mil, M9, a także dla
zewnętrznej bordiury posadzki M7. Trzy spośród wymienionych tu czterech
geometrycznych przedstawień oparto na typowej formie kratownicy. Przecinające
się linie utworzone są z mniejszych (M9) lub większych kwadratów (Mil, M7),
zaś w powstałych w ten sposób wewnętrznych przestrzeniach umieszczono bądź
to stylizowane krzyżyki (M9), bądź znów różnej wielkości kwadraty. Jedynie
w przypadku mozaiki Ml za podstawę kompozycji przyjęto nie kwadrat, ale
stylizowaną czterolistną rozetę, co z omawianego wzoru czyni jednocześnie
przedstawienie o charakterze floralnym. Ze względu na swoją prostotę oraz
łatwość wykonania, tego typu model organizacji powierzchni stosowany był
często, a analogie dla powyższych mozaik znajdujemy przede wszystkim w samym
Ptolemais (fig. 1-2) [Kraeling 1962, fig. 63, 68, 72], w Sidi Krebish (fig. 3-4)
[Michaelides 1998, fig. 61-63, 75-93], Cyrene [Mingazzini 1966, pl. IX(2)],
w Trypolisie [Aurigemma 1960, pl. 56-57], a także na mozaikach z Efezu (fig. 5)
[Jobst 1977, fig. 61, 76, 96], Pompei [Dunbabin 1999, fig. 308] oraz stanowisk
hiszpańskich [Barral, Altet 1978, pl. LXVII (1, 2)].
Osobny typ kompozycji stanowią mozaiki portyku (M4), które - ze względu na
kształt dekorowanych pomieszczeń - mają formę wydłużonych, wąskich paneli.
Posadzka od stron wschodniej i zachodniej pokryta jest oryginalnym wzorem
jasnych, ułożonych na ciemnym tle owali, dla których jedyną analogią jest
mozaika z Ostii (fig. 6) [Becatti 1961, pl. XLIX]. Zdecydowanie bardziej
popularna była kompozycja dekorująca portyk południowy, składająca się z dwóch
rzędów czteroramiennych gwiazd i sześcioboków, które oddzielono pasem
ułożonych na przemian kwadratów i ośmioboków. Tego typu motyw znajdujemy
dwukrotnie w Ptolemais (fig. 7-8) [Kraeling 1962, fig. 63, 68; Pesce 1960, fig. 42],
a także na jednej z mozaik z Ostii [Becatti 1961, pl. XXXI], podobny wzór
dekoruje zaś ten sam portyk, ale od strony północnej.
Mozaiki portyku otaczały posadzkę M5. Jej motyw powstał na bazie
umieszczonego w centrum panelu kwadratu, na którego przekątnych wyrysowano
kolejny, przesunięty o 45 stopni i dwa razy większy. Zasadę tę kontynuują
kolejne, podobnie zbudowane elementy, co w konsekwencji tworzy wzór
zróżnicowanych kolorystycznie trójkątów. Kompozycja zbudowana z zawierają-
cych się w sobie kwadratów i rombów otacza, położony pośrodku mozaiki
i wpisany w kwadrat, medalion z wieńcem i inskrypcją. Jest to motyw wyjątkowo
popularny, bardzo często występujący przede wszystkim na mozaikach italskich
(fig. 9) [Scagliarini Corlaita 1999, pl. XLIV; Fontana 1993, fig. 13] oraz z terenu
Galii [Lancha 1977, pl. I], najbliższą zaś omawianemu przedstawieniu analogią
jest posadzka odsłonięta w willi Tagiura w Trypolisie (fig. 10) [Aurigemma 1960,
pl. 51-52],
Uwagę przyciąga niewątpliwie kompozycja bordiury mozaiki M10, która -
podobnie jak posadzka Ml - łączy w sobie cechy wzoru floralnego z geo-
Najprostszą, a co za tym idzie, często stosowaną formą organizacji
powierzchni jest schemat na bazie przecinających się pod kątem prostym pasów;
tego rodzaju kompozycję zastosowano dla mozaik Ml, Mil, M9, a także dla
zewnętrznej bordiury posadzki M7. Trzy spośród wymienionych tu czterech
geometrycznych przedstawień oparto na typowej formie kratownicy. Przecinające
się linie utworzone są z mniejszych (M9) lub większych kwadratów (Mil, M7),
zaś w powstałych w ten sposób wewnętrznych przestrzeniach umieszczono bądź
to stylizowane krzyżyki (M9), bądź znów różnej wielkości kwadraty. Jedynie
w przypadku mozaiki Ml za podstawę kompozycji przyjęto nie kwadrat, ale
stylizowaną czterolistną rozetę, co z omawianego wzoru czyni jednocześnie
przedstawienie o charakterze floralnym. Ze względu na swoją prostotę oraz
łatwość wykonania, tego typu model organizacji powierzchni stosowany był
często, a analogie dla powyższych mozaik znajdujemy przede wszystkim w samym
Ptolemais (fig. 1-2) [Kraeling 1962, fig. 63, 68, 72], w Sidi Krebish (fig. 3-4)
[Michaelides 1998, fig. 61-63, 75-93], Cyrene [Mingazzini 1966, pl. IX(2)],
w Trypolisie [Aurigemma 1960, pl. 56-57], a także na mozaikach z Efezu (fig. 5)
[Jobst 1977, fig. 61, 76, 96], Pompei [Dunbabin 1999, fig. 308] oraz stanowisk
hiszpańskich [Barral, Altet 1978, pl. LXVII (1, 2)].
Osobny typ kompozycji stanowią mozaiki portyku (M4), które - ze względu na
kształt dekorowanych pomieszczeń - mają formę wydłużonych, wąskich paneli.
Posadzka od stron wschodniej i zachodniej pokryta jest oryginalnym wzorem
jasnych, ułożonych na ciemnym tle owali, dla których jedyną analogią jest
mozaika z Ostii (fig. 6) [Becatti 1961, pl. XLIX]. Zdecydowanie bardziej
popularna była kompozycja dekorująca portyk południowy, składająca się z dwóch
rzędów czteroramiennych gwiazd i sześcioboków, które oddzielono pasem
ułożonych na przemian kwadratów i ośmioboków. Tego typu motyw znajdujemy
dwukrotnie w Ptolemais (fig. 7-8) [Kraeling 1962, fig. 63, 68; Pesce 1960, fig. 42],
a także na jednej z mozaik z Ostii [Becatti 1961, pl. XXXI], podobny wzór
dekoruje zaś ten sam portyk, ale od strony północnej.
Mozaiki portyku otaczały posadzkę M5. Jej motyw powstał na bazie
umieszczonego w centrum panelu kwadratu, na którego przekątnych wyrysowano
kolejny, przesunięty o 45 stopni i dwa razy większy. Zasadę tę kontynuują
kolejne, podobnie zbudowane elementy, co w konsekwencji tworzy wzór
zróżnicowanych kolorystycznie trójkątów. Kompozycja zbudowana z zawierają-
cych się w sobie kwadratów i rombów otacza, położony pośrodku mozaiki
i wpisany w kwadrat, medalion z wieńcem i inskrypcją. Jest to motyw wyjątkowo
popularny, bardzo często występujący przede wszystkim na mozaikach italskich
(fig. 9) [Scagliarini Corlaita 1999, pl. XLIV; Fontana 1993, fig. 13] oraz z terenu
Galii [Lancha 1977, pl. I], najbliższą zaś omawianemu przedstawieniu analogią
jest posadzka odsłonięta w willi Tagiura w Trypolisie (fig. 10) [Aurigemma 1960,
pl. 51-52],
Uwagę przyciąga niewątpliwie kompozycja bordiury mozaiki M10, która -
podobnie jak posadzka Ml - łączy w sobie cechy wzoru floralnego z geo-