wydłużonego wieloboku w pałacu otwockim pod Warszawą, rozbudowywanym
w tym czasie (1693—1703) przez marszałka wielkiego koronnego Kazimierza
Bielińskiego Forma ta, aczkołwiek uproszczona, każe przypuszczać, że jest
to pierwszy refleks rozpowszechnionych wzorów architektury francuskiej,
która obok włoskiej zyskiwała w XVII wieku coraz szersze znaczenie. Za
jeden z prototypów nowego francnskiego pałacu wiejskiego uchodzi, jak
wiadomo, słynny Vaux-le-Vicomte, zbudowany w latach 1655—1661 według
planów architekta królewskiego Ludwika Levau (1612—1670) dla Mikołaja
Fouąeta intendenta Ludwika XIV. Budowła ta odznacza się niezwykłym
ukształtowaniem rzutu poziomego, a w ujęciu elewacji zrywa z dotychczaso-
wym surowym stylein renesansowego pałacu czy zamku włoskiego. Nowy
pałac francuski w przeciwieństwie do włoskiego renesansowego znamionowało
większe hogactwo i żywość motywów, wyciągnięcie w planie w długą linię
lub wygięcie w podkowę. Regularnie założony ogród miał być niejako uzu-
jiełnieniem pałacu. Intymny układ pokojów miał tworzyć jak najefektow-
niejsze ich ugrupowania z największym i najwspanialszym eliptycznie wydłu-
żonym sałonem na osi centralnej, poprzedzonym obszernym przedsionkiem 8.
Forma salonu przechodzącego przez całą wysokość pałacu jest — jak wie-
my ■—- pochodzenia włoskiego i zowie się „salon a Fitalienne”.

Wspomniany typ założeń francuskich z owałnym salonem na osi central-
nej mógł dotrzeć do Polski bezpośrednio z Francji. Marszałek wielki ko-
ronny Kazimierz Ludwik Bieliński, za którego władania pałac otwocki
rozbudowywano, ożeniony hył z Ludwiką, córką podskarbiego koronnego
Andrzeja Morsztyna 9, który w roku 1684 wyemigrował do Francji, nabył tam
majątek pod Paryżem i przyhrał nazwisko hr. de Chateauvillain. Za pośred-
nictwem tychże stosunków rodzinnych mogła więc dotrzeć do Polski wspo-
mniana koncepcja francuskiego pałacu, która wprawdzie uległa niejakim
zniekształceniom, nie umniejszającym jednak jej znaczenia w dziejach poł-
skiej architektury 10.

W epoce saskiej motyw eliptycznego salonu na osi centralnej budynku
doczekał się szerokiego zastosowania w polskiin hudownictwie pałacowym.
W formie zbliżonej do owalu posiada go sala ansamblowa Zamku Warszaw-
skiego oraz rezydencja w Radzyniu Podlaskim z lat 1750—1763. Konty-
nuacją tego i zarazem jakhy ostatniin ogniwem barokowej koncepcji pałacu
opartego na wzorach francuskich hyły powszechnie stosowane w epoce kla-
sycystycznej rotundowe sałonj T na rzucie zbliżonyin do koła, występujące
poza płaszczyzny elewacji parkowych trójściennymi ryzalitami lub zakreślone
odcinkiem koła czy krzywej. Tak zaprojektowane były m. in. pałace i dwory
w Czerniejewie, Objezierzu, Lewkowie n, pałace w Bejscach, Igołomii 12, Ma-
rynki w Puławach i w wielu innych miejscowościach na całym obszarze
Rzeczypospolitej. W mniejszych pałacach epoki klasycystycznej rotundowe
salony w traktach parkowycłi były częstokroć zawarte całkowicie w prosto-
kątnym zarysie budynków, jak np. w Witkowicach i Pławowicach, pocho-
dzących z pierwszych lat w. XIX 13. Innym wariantem mogą być budowlfc

226