DOI Artikel:
Gumiński, Samuel: Śląska architektura późnobarokowa w pierwszej połowie XVIII wieku a kóscioł Św. Mikołaja na Małej Stronie w Pradze
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26680#0124
Staraniem zasłużonego dla sztuki śląskiej opata cysterskiego klasztoru
w Lubiążu Konstantego Beyera 23 zbudowano w tej miejscowości w latach
1734—1745 kościół Św. Walentego (ryc. 8) 24. Autor projektu kościoła pozostaje
nieznany 25.
Kościoły te są do siebie tak podobne, że dla przedstawienia ich wyglądu
wystarczy dać jedynie opis typu, jaki tworzą. Jak to wyniknie z późniejszych
rozważań, istotną dla nas częścią jest korpus budowli złożony z jednej nawy,
do której boków przylegają kaplice i nad nimi empory. Nawa składa się z trzech
albo czterech przęseł 26. Podział wnętrza przeprowadzony jest za pomocą cztero-
lub pięciobocznych filarów, do których przylegają pilastry, od strony nawy
parzyste i ustawione ukośnie, tak że ich lica zwracają się ku środkowi sąsiadu-
jącego przęsła nawy. Pilastry dźwigają belkowanie obiegające (oprócz przy-
kładu prudnickiego) cztery strony filarów. Na belkowaniu wspierają się skle-
pienia — w nawie żaglaste na gurtach, w emporach żaglaste (w Głuchołazach
i Prudniku kolebkowe). W połowie wysokości filarów zawieszono na dodatko-
wych pilastrach lub konsolach koszowe arkady kaplic, które w rzucie pozio-
mym przybierają linię falistą, powtórzoną przez znajdujące się nad nimi ba-
lustrady empor. Nakrycia kaplic powtarzają formy sklepień empor. Ściany
wienia wnętrza; por. Juraszowie, l. c. W trakcie drugiego z nich powstała dzisiejsza polichromia
wnętrza, przy czym przypuszczalnie zamalowano lub zniszczono osiemnastowieczne freski
Feliksa Antoniego Schefflera; por. Kdniger, o. c., s. 75—6. O kościele w Prudniku por. też:
G. Reimann, Die Pfarrkirche St. Michael zu Neustadt OS, Breslau 1938, oraz tenże, Oberschle-
sische Kirchenbaukunst..., s. 82. Zawarta w ostatniej z cytowanych pozycji teza o wzorowaniu się
Toppera przy projektowaniu kościoła prudnickiego na kościele jezuitów w Ołomuńcu, może być
przyjęta tylko częściowo. Ukształtowanie górnej części kościoła w Ołomuńcu jest bardziej
konserwatywne, zbliżając się do rozwiązania bazylikowo-emporowego, podczas gdy budowla
prudnicka jest, wraz z pozostałymi obiektami omawianej grupy śląskiej, dużo bardziej zaawan-
sowana w rozwoju, aczkolwiek w ramacb tej grupy stanowi najmniej udane dzieło.
23 Za jego rządów powstała również wspaniała sala książęca w pałacu opackim klasztoru .
lubiąskiego; por. K. Kalinowski, Barokoice opactico cysterskie w Lubiążu (Zeszyty Naukowe
Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Historia Sztuki II, 1960, s. 118—125, 151—154),
oraz kościół parafialny w należących do dóbr klasztornych Sicinacb, zaprojektowany przez
Karola Marcina Frantza; por. S. Gumiński, Późnobarokowy kościół ic Sicinach i problem
jego autorstwa (Roczniki Sztuki Śląskiej IX, w druku).
24 H. Lutsch, Yerzeichnis... II, Die Kunstdenkmdler der Landkreise des Reg.-Bezirks Breslau,
Breslau 1889, s. 618; Reimann, Oberschlesische Kirchenbaukunst, s. 73 i nn.; K. Kalinowski,
Lubiąż, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 117.
2,> B. Patzak, Die Jesuitenkirche zu Glogau und die Kirche zu Seitsch, Glogau 1922, s. 28,
usiłował związać projekt tego kościoła z osobą Marcina Frantza. 0 słuszności tej hipotezy po-
wątpiewa Grundmann, Die Baumeisterfamilie Frantz, s. 82, nie wykluczając jednak możli-
wosci prowadzenia budowy przez Frantza, (por. też tenże, Schlesische Barockkirchen, s. 115).
Frantz umarł w r. 1742, a kościół w stanie surowym ukończono w r. 1743, budową zaś wieży
kierował M olfgang Hubert; por. Kalinowski, Lubiąż, s. 177.
- 6 Zwiększenie w Legnicy środkowego przęsła — zresztą dla widza w pierwszej chwili nie-
zauważalne spowodowane zostało koniecznością dostosowania się w trakcie budowy kościoła
do wymiarów istniejącego już od kilkudziesięciu lat mauzoleum Piastów, przylegającego doń
od strony wschodniej, jak również przypuszczałnie wykorzystaniem pozostałości fundamentów
poprzedniego gotyckiego kościoła.
114
w Lubiążu Konstantego Beyera 23 zbudowano w tej miejscowości w latach
1734—1745 kościół Św. Walentego (ryc. 8) 24. Autor projektu kościoła pozostaje
nieznany 25.
Kościoły te są do siebie tak podobne, że dla przedstawienia ich wyglądu
wystarczy dać jedynie opis typu, jaki tworzą. Jak to wyniknie z późniejszych
rozważań, istotną dla nas częścią jest korpus budowli złożony z jednej nawy,
do której boków przylegają kaplice i nad nimi empory. Nawa składa się z trzech
albo czterech przęseł 26. Podział wnętrza przeprowadzony jest za pomocą cztero-
lub pięciobocznych filarów, do których przylegają pilastry, od strony nawy
parzyste i ustawione ukośnie, tak że ich lica zwracają się ku środkowi sąsiadu-
jącego przęsła nawy. Pilastry dźwigają belkowanie obiegające (oprócz przy-
kładu prudnickiego) cztery strony filarów. Na belkowaniu wspierają się skle-
pienia — w nawie żaglaste na gurtach, w emporach żaglaste (w Głuchołazach
i Prudniku kolebkowe). W połowie wysokości filarów zawieszono na dodatko-
wych pilastrach lub konsolach koszowe arkady kaplic, które w rzucie pozio-
mym przybierają linię falistą, powtórzoną przez znajdujące się nad nimi ba-
lustrady empor. Nakrycia kaplic powtarzają formy sklepień empor. Ściany
wienia wnętrza; por. Juraszowie, l. c. W trakcie drugiego z nich powstała dzisiejsza polichromia
wnętrza, przy czym przypuszczalnie zamalowano lub zniszczono osiemnastowieczne freski
Feliksa Antoniego Schefflera; por. Kdniger, o. c., s. 75—6. O kościele w Prudniku por. też:
G. Reimann, Die Pfarrkirche St. Michael zu Neustadt OS, Breslau 1938, oraz tenże, Oberschle-
sische Kirchenbaukunst..., s. 82. Zawarta w ostatniej z cytowanych pozycji teza o wzorowaniu się
Toppera przy projektowaniu kościoła prudnickiego na kościele jezuitów w Ołomuńcu, może być
przyjęta tylko częściowo. Ukształtowanie górnej części kościoła w Ołomuńcu jest bardziej
konserwatywne, zbliżając się do rozwiązania bazylikowo-emporowego, podczas gdy budowla
prudnicka jest, wraz z pozostałymi obiektami omawianej grupy śląskiej, dużo bardziej zaawan-
sowana w rozwoju, aczkolwiek w ramacb tej grupy stanowi najmniej udane dzieło.
23 Za jego rządów powstała również wspaniała sala książęca w pałacu opackim klasztoru .
lubiąskiego; por. K. Kalinowski, Barokoice opactico cysterskie w Lubiążu (Zeszyty Naukowe
Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Historia Sztuki II, 1960, s. 118—125, 151—154),
oraz kościół parafialny w należących do dóbr klasztornych Sicinacb, zaprojektowany przez
Karola Marcina Frantza; por. S. Gumiński, Późnobarokowy kościół ic Sicinach i problem
jego autorstwa (Roczniki Sztuki Śląskiej IX, w druku).
24 H. Lutsch, Yerzeichnis... II, Die Kunstdenkmdler der Landkreise des Reg.-Bezirks Breslau,
Breslau 1889, s. 618; Reimann, Oberschlesische Kirchenbaukunst, s. 73 i nn.; K. Kalinowski,
Lubiąż, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 117.
2,> B. Patzak, Die Jesuitenkirche zu Glogau und die Kirche zu Seitsch, Glogau 1922, s. 28,
usiłował związać projekt tego kościoła z osobą Marcina Frantza. 0 słuszności tej hipotezy po-
wątpiewa Grundmann, Die Baumeisterfamilie Frantz, s. 82, nie wykluczając jednak możli-
wosci prowadzenia budowy przez Frantza, (por. też tenże, Schlesische Barockkirchen, s. 115).
Frantz umarł w r. 1742, a kościół w stanie surowym ukończono w r. 1743, budową zaś wieży
kierował M olfgang Hubert; por. Kalinowski, Lubiąż, s. 177.
- 6 Zwiększenie w Legnicy środkowego przęsła — zresztą dla widza w pierwszej chwili nie-
zauważalne spowodowane zostało koniecznością dostosowania się w trakcie budowy kościoła
do wymiarów istniejącego już od kilkudziesięciu lat mauzoleum Piastów, przylegającego doń
od strony wschodniej, jak również przypuszczałnie wykorzystaniem pozostałości fundamentów
poprzedniego gotyckiego kościoła.
114