DOI article:
Gumiński, Samuel: Śląska architektura późnobarokowa w pierwszej połowie XVIII wieku a kóscioł Św. Mikołaja na Małej Stronie w Pradze
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.26680#0125
pomiędzy emporami posiadają przejścia lub są caŁkiem zrednkowane. Podobnie
połączone przejściami są kaplice w Lubomierzu, a kaplice w Głuchołazach
i Prudniku przybrały postać jakby wąskicb naw. We frontowej części korpusu
znajduje się przęsło wejściowe, mniejsze od pozostałych, mieszczące na piętrze
chór organowy o balustradzie podobnej jak w emporach bocznych. Kiłka kościo-
łów (Nysa, Lubomierz, Lubiąż) ma zaokrąglone narożniki nawy, w nie-
których zaś w przejściu rniędzy nawą a prezbiterium ustawiono kulisowe,
wolno stojące kolumny, które podtrzymują belkowanie (Legnica, Nysa
i Lubiąż).
0 ile bliskie są sobie korpusy nawowe omawianych budowli, to części prez-
biterialne potraktowano rozmaicie. Bądź jest to tylko zbliżona do półkolistej
apsyda, bądź między nawę a apsydę wstawiono krótkie prezbiterium. W" dwu
wypadkach prezbiterium jest zaadaptowaną częścią starszego kościoła (Lubo-
mierz, Głuchołazy 27). W przeciwieństwie do pozostałych kościół krzeszowski
posiada dodatkowo transept z ramionami o wymiarach zbliżonych do jedno-
przęsłowego prezbiterium. Pod względem architektonicznego ukształtowania
wnętrza ramiona transeptu nawiązują wraz z prezbiterium do korpusu nawo-
wego.
Wnętrza tych kościołów są oświetlone oknami umieszczonymi w bocznych
murach budowli w dwu strefach — kaplic i empor.
II
Wszystkie zasadnicze cechy omawianych siedmiu śląskich kościołów mo-
żemy odnaleźć w korpusie jezuickiego kościoła Św. Mikołaja na Małej Stronie
w Pradze. Budowla ta, cechująca się wysokim poziomem artystycznym, powstała
meco wcześniej od grupy śląskiej, a jako wzniesiona w stolicy kraju, z którym
Śląsk był wówczas silnie związany, mieście stanowiącym w pierwszej połowie
w. XVIII twórcze, promieniujące środowisko artystyczne, miała wszelkie wa-
runki do tego, by stać się wzorem dla innych kościołów 28.
Dla naszych rozważań interesujący jest jedynie korpus nawowy koscioła
Św. Mikołaja (rys. 7 i ryc. 9), zbudowany w latach 1703—1711 według pro-
27 W GłuchoJazach znaczne w stosunku do nawy zwężenie prezbiterium — fakt niespoty-
kany w pozostałych przykładach omawianej grupy — jalc również wyraźne nieregularności
w rzucie części prczbiterium przyległej do tęczy nasuyają przypuszczenie, że zjawiska te są
następstwem zużytkowania w tym miejscu przy wznoszeniu ohecnej budowli partii wcześniej-
szego gotyclciego kościoła, tak jak to jest widoczne w fasadzie. Rzut kościoła publikowany
w Katalogu zabytków sztuki jest w miejscach dotyczących sklepień błędny. Szczególnie rysunek
sklepienia zachodniej części prezbiterium przedstawia formy nie mające żadnego odpowiednika
w rzeczywistości.
28 Jak uprzednio wspomniano (por. przypis 1), już w starszej literaturze zauważono pewne
podobieństwa łączące formy omawianych kościołów z praską architekturą pierwszych lat
w. XVIII.
8*
115
połączone przejściami są kaplice w Lubomierzu, a kaplice w Głuchołazach
i Prudniku przybrały postać jakby wąskicb naw. We frontowej części korpusu
znajduje się przęsło wejściowe, mniejsze od pozostałych, mieszczące na piętrze
chór organowy o balustradzie podobnej jak w emporach bocznych. Kiłka kościo-
łów (Nysa, Lubomierz, Lubiąż) ma zaokrąglone narożniki nawy, w nie-
których zaś w przejściu rniędzy nawą a prezbiterium ustawiono kulisowe,
wolno stojące kolumny, które podtrzymują belkowanie (Legnica, Nysa
i Lubiąż).
0 ile bliskie są sobie korpusy nawowe omawianych budowli, to części prez-
biterialne potraktowano rozmaicie. Bądź jest to tylko zbliżona do półkolistej
apsyda, bądź między nawę a apsydę wstawiono krótkie prezbiterium. W" dwu
wypadkach prezbiterium jest zaadaptowaną częścią starszego kościoła (Lubo-
mierz, Głuchołazy 27). W przeciwieństwie do pozostałych kościół krzeszowski
posiada dodatkowo transept z ramionami o wymiarach zbliżonych do jedno-
przęsłowego prezbiterium. Pod względem architektonicznego ukształtowania
wnętrza ramiona transeptu nawiązują wraz z prezbiterium do korpusu nawo-
wego.
Wnętrza tych kościołów są oświetlone oknami umieszczonymi w bocznych
murach budowli w dwu strefach — kaplic i empor.
II
Wszystkie zasadnicze cechy omawianych siedmiu śląskich kościołów mo-
żemy odnaleźć w korpusie jezuickiego kościoła Św. Mikołaja na Małej Stronie
w Pradze. Budowla ta, cechująca się wysokim poziomem artystycznym, powstała
meco wcześniej od grupy śląskiej, a jako wzniesiona w stolicy kraju, z którym
Śląsk był wówczas silnie związany, mieście stanowiącym w pierwszej połowie
w. XVIII twórcze, promieniujące środowisko artystyczne, miała wszelkie wa-
runki do tego, by stać się wzorem dla innych kościołów 28.
Dla naszych rozważań interesujący jest jedynie korpus nawowy koscioła
Św. Mikołaja (rys. 7 i ryc. 9), zbudowany w latach 1703—1711 według pro-
27 W GłuchoJazach znaczne w stosunku do nawy zwężenie prezbiterium — fakt niespoty-
kany w pozostałych przykładach omawianej grupy — jalc również wyraźne nieregularności
w rzucie części prczbiterium przyległej do tęczy nasuyają przypuszczenie, że zjawiska te są
następstwem zużytkowania w tym miejscu przy wznoszeniu ohecnej budowli partii wcześniej-
szego gotyclciego kościoła, tak jak to jest widoczne w fasadzie. Rzut kościoła publikowany
w Katalogu zabytków sztuki jest w miejscach dotyczących sklepień błędny. Szczególnie rysunek
sklepienia zachodniej części prezbiterium przedstawia formy nie mające żadnego odpowiednika
w rzeczywistości.
28 Jak uprzednio wspomniano (por. przypis 1), już w starszej literaturze zauważono pewne
podobieństwa łączące formy omawianych kościołów z praską architekturą pierwszych lat
w. XVIII.
8*
115