DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.26739#0064
Rozdział II
CZAS WYOBRAŻONY
W swej najbardziej znanej książce, jaką jest Sztuka i złudze-
nie , poświęconej iluzjonizmowi w malarstwie europejskim, Ernst
Gombrich zwrócił uwagę, że "tylko jeden aspekt mimesis utrzymał
związek z rzeczywistymi wynalazkami naukowymi: oddawanie przes-
trzeni i rozwój "sztucznej perspektywy". Stąd, zdaniem Gombricha,
bierze się w historii sztuki Zachodu obsesja przestrzeni, podczas
gdy mogłaby się ona skupić na innych dokonaniach /także służących
wywołaniu złudzenia/, jak na przykład sugerowanie światła i fak-
tury lub odtwarzanie fizjonomii^. Obok tych wymienionych, są jesz-
cze inne aspekty iluzyjności, które historia sztuki podobnie za-
niedbywała na rzecz analizy przestrzeni. Są nimi również wymaga-
jące przełamywania ograniczeń tworzywa, sposoby sugerowania upły-
wu czasu, wyobrażania rozgrywającej się w czasie akcji, tworzenia
narracji, jak też ściśle z nimi związane sposoby dawania "mowy"
obrazom. Owe skupienie się historii sztuki na przestrzennych as-
pektach mimeais^ jest całkowicie zrozumiałe, zważywszy, iż zasad-
niczo "przestrzenny" jest charakter sztuk wizualnych, będących
przedmiotem jej badań. Natomiast "czasowość" jest niekwestionowa-
ną cechą literatury. Czy więc rozpatrywanie w jaki sposób malar-
stwo usiłowało tworzyć iluzję następstwa przedstawianych wypadków
jest rozpatrywaniem jego cech istniejących nie przenośnie, lecz
"dosłownie" i "obiektywnie", tj. niezależnie od percepcji i in-
terpretacji odbiorcy7 Oczywiście cechy te nie odpowiadają tak poj-
mowanym warunkom systematycznych badań, gdyż nie można zaprzeczyć
stwierdzeniu, iż "nie ma przestrzennych odpowiedników następstwa
2
czasowego" . Co jednak uprawnia do ich rozpatrzenia, to fakt, że
całe dzieje europejskiego malarstwa ukazują, jak sztuki wizualne
w różny sposób, z różnym natężeniem i powodzeniem, usiłowały o-
CZAS WYOBRAŻONY
W swej najbardziej znanej książce, jaką jest Sztuka i złudze-
nie , poświęconej iluzjonizmowi w malarstwie europejskim, Ernst
Gombrich zwrócił uwagę, że "tylko jeden aspekt mimesis utrzymał
związek z rzeczywistymi wynalazkami naukowymi: oddawanie przes-
trzeni i rozwój "sztucznej perspektywy". Stąd, zdaniem Gombricha,
bierze się w historii sztuki Zachodu obsesja przestrzeni, podczas
gdy mogłaby się ona skupić na innych dokonaniach /także służących
wywołaniu złudzenia/, jak na przykład sugerowanie światła i fak-
tury lub odtwarzanie fizjonomii^. Obok tych wymienionych, są jesz-
cze inne aspekty iluzyjności, które historia sztuki podobnie za-
niedbywała na rzecz analizy przestrzeni. Są nimi również wymaga-
jące przełamywania ograniczeń tworzywa, sposoby sugerowania upły-
wu czasu, wyobrażania rozgrywającej się w czasie akcji, tworzenia
narracji, jak też ściśle z nimi związane sposoby dawania "mowy"
obrazom. Owe skupienie się historii sztuki na przestrzennych as-
pektach mimeais^ jest całkowicie zrozumiałe, zważywszy, iż zasad-
niczo "przestrzenny" jest charakter sztuk wizualnych, będących
przedmiotem jej badań. Natomiast "czasowość" jest niekwestionowa-
ną cechą literatury. Czy więc rozpatrywanie w jaki sposób malar-
stwo usiłowało tworzyć iluzję następstwa przedstawianych wypadków
jest rozpatrywaniem jego cech istniejących nie przenośnie, lecz
"dosłownie" i "obiektywnie", tj. niezależnie od percepcji i in-
terpretacji odbiorcy7 Oczywiście cechy te nie odpowiadają tak poj-
mowanym warunkom systematycznych badań, gdyż nie można zaprzeczyć
stwierdzeniu, iż "nie ma przestrzennych odpowiedników następstwa
2
czasowego" . Co jednak uprawnia do ich rozpatrzenia, to fakt, że
całe dzieje europejskiego malarstwa ukazują, jak sztuki wizualne
w różny sposób, z różnym natężeniem i powodzeniem, usiłowały o-