Poprzęcka, Maria: Czas wyobrażony: o sposobach opowiadania w polskim malarstwie XIX wieku (Warszawa, 1986)

poczucie współudziału. Czyni ono odbiorcę uczestnikiem wydarzenia,
a nie tylko obserwatorem obrazu, ukazującego jego jeden moment.
Sposób, w jaki Matejko ujął Hołd pruski - zobrazowanie zarówno
"sceny", jak i "widowni" - jest zastosowaniem wspólnego wielu
1 02
sztukom chwytu, jakim jest "przedstawienie w przedstawieniu" .
Chwyt taki ma zwykle na celu zróżnicowanie głównych bohaterów
znajdujących się na scenie wydarzeń i drugoplanowych widzów /dru-
goplanowych z racji ich znaczenia, nie zaś przestrzennego usytu-
owania, gdyż mogą oni, jak w obrazie Matejki, znajdować się na
planie pierwszym/. Zróżnicowanie to pozwala na zwiększenie realiz-
mu sceny głównej, dzięki przeciwstawieniu jej bardziej umownie i
ogólnikowo potraktowanej widowni. Znów - jak i w innych opisywa-
nych tu metodach - celem ostatecznym jest osiągnięcie maksymalne-
go prawdopodobieństwa, nie ograniczonego wszakże do łudzących oko
form przestrzennych, lecz do wzbudzenia u odbiorcy poczucia współ-
uczestnictwa. które zaciera granice obrazu. W tym wypadku budzenie
nie tyle wywołanie ciekawości dla rozwo-
Lenie się widza z przedstawionym dziejowym

7^

(C
-C
O

c 5
o §
O '

o
ô
og

O


ły do odpowiedzi na pytanie: jakie warun-
z, by wywołać złudzenie czasu? Jakie in—
koncentrować w nieruchomym wyobrażeniu,
ego czasowego wymiaru? Wszystkie wska-
brazu, wybór motywu przedstawienia, mo-
punktu widzenia akcji, objaśnienie jej
jyienie w przedstawieniu" - miały na celu
Lbioru. Uaktywnienie odbioru jest warun-
ia" czasu, zauważenia zawartych po temu
hijając, czasem bardzo istotną, lecz oczy-
jący dla czasowej projekcji zdaje się wy-
jmującego, lecz nie tak obcego lub dziwne-
nia co do jego znaczenia, nie zniechęcał
1 04
interpretacyjnego oswojenia" odbiorca
enia motywu w swojskim kontekście, spro-
obie znanych, uznanych za naturalne. His-
umowe" ma szczególnie wiele danych, aby
ej "widowiskowości" jest dość atrakcyjne
agę widza /bardziej atrakcyjne od współ-
cen obyczajowych, wyobrażanych często-
tach/. Jeśli zaś przedstawiony w nim mo-