Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (9.2010)

Wokół
zagadnień
formy...

I

II. 24. Zegar astronomiczny, postać oraz kwatery nad i pod nią z lewej strony u dołu dolnej
kondygnacji, 1464-1470, kościół Panny Marii, Gdańsk, fot. A. Woziński

Jak już wspominaliśmy, pod i nad postaciami w obramieniu kalendarium
gdańskiego zegara znajdują się kwatery wypełnione płaskorzeźbionymi moty-
wami florystycznymi i maskami liściastymi. W ich rozmieszczeniu doszukać
się można pewnej reguły. W kwaterze pod postacią chłopca w koronie ukazane
są formy roślinne w formie zalążkowej, jako masa zbitych, nie do końca ukształ-
towanych liści, natomiast w kwaterze nad nim widzimy liście układające się
w kształt rozety - coś, co kojarzy się z formą rozwiniętą (il. 24). Relief pod znaj-
dującym się powyżej młodzieńcem w czapce grającym na trąbce przedstawia
splątane, zbite liście; natomiast górna płaskorzeźba ukazuje twarz mężczyzny
porośniętą listowiem (il. 25). Po przeciwnej stronie kalendarium układ moty-
wów w kwaterach jest odmienny. Nad mężczyznami widnieją formy roślinne
w początkowej fazie rozwoju, natomiast pod nimi formy dojrzałe. Ukazane
zostały jako rozłożyste liście, ni to wyrastające z ust postaci, którą spowijają,
ni to przez nią pożerane (pod figurą u góry, il. 26), lub jako w pełni rozwi-
nięty kwiat (pod figurą u dołu, il. 27). Rozwój tych form ma zatem charakter
cykliczny i odbywa się zgodnie z ruchem wskazówek zegara, zgodnie z postę-
pującym wiekiem postaci. Sądzić należy, że symbolizują one rządzący przyrodą

31