DOI Artikel:
Wardzyński, Michał: Import kamieni i dzieł rzeźby z Gotlandii do Rzeczypospolitej (od XIII do 2. połowy XVIII w.)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28101#0049
Michał Wardzyński
Import kamieni i dzieł rzeźby
z Gotlandii i Olandii do Rzeczypospolitej
(od XIII do 2. połowy XVIII w.)
Badania naukowe nad lokalizacją złóż skał, ich eksploatacją i zastosowaniem
w architekturze i plastyce mają już w Polsce ponad stuletnią metrykę, nie-
mniej do niedawna koncentrowały się one niemal wyłącznie na materiałach
eksploatowanych w kraju, głównie wapieniach chęcińskich i dębnickich oraz
tzw. alabastrach ruskich1. Dopiero w ostatnich latach szerszego opracowania
doczekały się powszechnie spotykane w środowisku artystycznym Gdańska,
Elbląga, Torunia, całych Prus Królewskich i Książęcych oraz Księstwa War-
mińskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, importowane tam na masową
skalę z Niderlandów Południowych marmury i wapienie mozańskie oraz różne
odmiany alabastrów angielskich2. Podobnie ogólnikowo w polskiej historii
1 Z najważniejszych prac zob.: H. Łopaciński, Wiadomości o marmurach w Polsce z rękopisów
oraz dzieł dawnych i nowszych, „Sprawozdania Komisji Historii Sztuki Polskiej Akademii Umie-
jętności”1892, nr 2, s. 581-596; W. Tatarkiewicz, Czarny marmur w Krakowie, Kraków 1953,
s. 81-84; J. Czarnocki, Marmury świętokrzyskie, [w:] idem, Prace geologiczne, 5(3), Warszawa
1958, s. 100-116; S. Kowalczewski, Marmury kieleckie, Warszawa 1972; H. Sygietyńska, Kamień
w architekturze i rzeźbie Warszawy, Warszawa 1978; J. Pałubicki, Rzeźba kamienna w Gdańsku
w latach 1517-1585, „Gdańskie Studia Muzealne” 1981, nr 3, s. 179; H. Walendowski, Kamienne
posadzki katedry gnieźnieńskiej, „Ochrona Zabytków” 1997, nr 45, s. 380-385; W. Procyk, Mar-
mury królewskie, zjawisko wietrzenia i problemy konserwacji, t. 1, Warszawa 1998, s. 11-27;
J. Bromowicz, J. Magiera, Materiał kamienny wnętrza Kaplicy Zygmuntowskiej, [w:] Materiały
Konferencji Naukowej »Kamień architektoniczny i dekoracyjny«, Kraków 2003, s. 5-12; I. Płuska,
M. Rembiś, A. Smoleńska, Kamień w architekturze i dekoracji Kaplicy Zygmuntowskiej, „Biuletyn
Historii Sztuki” (dalej: „BHS”) 2005, nr 67, s. 147-161.
2 R. Szmydki, Niderlandzcy kamieniarze angażowaniprzez Zygmunta III (wpierwszej ćwierci
XVII w.), „Kronika Zamkowa” 1999, nr 38, s. 45-65; idem, Południowoniderlandzkie mar-
mury w Zamku Królewskim w Warszawie za Zygmunta III, „Kronika Zamkowa” 2000, nr 40,
s. 5-13; idem, Marbres mosans dans les demeures royales en Pologne sous Sigismond III Vasa,
[w:] Pouvoir(s) de marbres, Dossier de la Commission Royale des Monuments, Sites et Fouilles 11,
Liege 2004, s. 77-84; M. Wardzyński, Zwischen Niederlanden und Polen-Lithauen: Danzig als
Mittler niederlandischer Kunst und Musterbiicher, [w:] Land und Meer. Kultureller Austausch
zwischen Westeuropa und dem Ostseeraum in der Friihen Neuzeit, hrsg. M. Krieger, M. North,
Kóln-Weimar-Wien 2004, s. 28-39, mapy I-IV; idem, Foreign Marble and other Building Mate-
rial in Polish Renaissance and Baroąue Sculpture during the Sixteenth and Seventeenth Century,
[w:] Actes du XIVe Colloąue International de Glyptographie de Chambord, 19-23 juillet 2004,
45
Import kamieni i dzieł rzeźby
z Gotlandii i Olandii do Rzeczypospolitej
(od XIII do 2. połowy XVIII w.)
Badania naukowe nad lokalizacją złóż skał, ich eksploatacją i zastosowaniem
w architekturze i plastyce mają już w Polsce ponad stuletnią metrykę, nie-
mniej do niedawna koncentrowały się one niemal wyłącznie na materiałach
eksploatowanych w kraju, głównie wapieniach chęcińskich i dębnickich oraz
tzw. alabastrach ruskich1. Dopiero w ostatnich latach szerszego opracowania
doczekały się powszechnie spotykane w środowisku artystycznym Gdańska,
Elbląga, Torunia, całych Prus Królewskich i Książęcych oraz Księstwa War-
mińskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, importowane tam na masową
skalę z Niderlandów Południowych marmury i wapienie mozańskie oraz różne
odmiany alabastrów angielskich2. Podobnie ogólnikowo w polskiej historii
1 Z najważniejszych prac zob.: H. Łopaciński, Wiadomości o marmurach w Polsce z rękopisów
oraz dzieł dawnych i nowszych, „Sprawozdania Komisji Historii Sztuki Polskiej Akademii Umie-
jętności”1892, nr 2, s. 581-596; W. Tatarkiewicz, Czarny marmur w Krakowie, Kraków 1953,
s. 81-84; J. Czarnocki, Marmury świętokrzyskie, [w:] idem, Prace geologiczne, 5(3), Warszawa
1958, s. 100-116; S. Kowalczewski, Marmury kieleckie, Warszawa 1972; H. Sygietyńska, Kamień
w architekturze i rzeźbie Warszawy, Warszawa 1978; J. Pałubicki, Rzeźba kamienna w Gdańsku
w latach 1517-1585, „Gdańskie Studia Muzealne” 1981, nr 3, s. 179; H. Walendowski, Kamienne
posadzki katedry gnieźnieńskiej, „Ochrona Zabytków” 1997, nr 45, s. 380-385; W. Procyk, Mar-
mury królewskie, zjawisko wietrzenia i problemy konserwacji, t. 1, Warszawa 1998, s. 11-27;
J. Bromowicz, J. Magiera, Materiał kamienny wnętrza Kaplicy Zygmuntowskiej, [w:] Materiały
Konferencji Naukowej »Kamień architektoniczny i dekoracyjny«, Kraków 2003, s. 5-12; I. Płuska,
M. Rembiś, A. Smoleńska, Kamień w architekturze i dekoracji Kaplicy Zygmuntowskiej, „Biuletyn
Historii Sztuki” (dalej: „BHS”) 2005, nr 67, s. 147-161.
2 R. Szmydki, Niderlandzcy kamieniarze angażowaniprzez Zygmunta III (wpierwszej ćwierci
XVII w.), „Kronika Zamkowa” 1999, nr 38, s. 45-65; idem, Południowoniderlandzkie mar-
mury w Zamku Królewskim w Warszawie za Zygmunta III, „Kronika Zamkowa” 2000, nr 40,
s. 5-13; idem, Marbres mosans dans les demeures royales en Pologne sous Sigismond III Vasa,
[w:] Pouvoir(s) de marbres, Dossier de la Commission Royale des Monuments, Sites et Fouilles 11,
Liege 2004, s. 77-84; M. Wardzyński, Zwischen Niederlanden und Polen-Lithauen: Danzig als
Mittler niederlandischer Kunst und Musterbiicher, [w:] Land und Meer. Kultureller Austausch
zwischen Westeuropa und dem Ostseeraum in der Friihen Neuzeit, hrsg. M. Krieger, M. North,
Kóln-Weimar-Wien 2004, s. 28-39, mapy I-IV; idem, Foreign Marble and other Building Mate-
rial in Polish Renaissance and Baroąue Sculpture during the Sixteenth and Seventeenth Century,
[w:] Actes du XIVe Colloąue International de Glyptographie de Chambord, 19-23 juillet 2004,
45