DOI Artikel:
Rdesińska, Maria: O pochodzeniu sarkofagów króla Zygmunta III Wazy i królowej Konstancji Austriaczki: przyczynek do dziejów gdańskiego konwisarstwa
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28101#0158
Maria Rdesińska
O pochodzeniu sarkofagów króla Zygmunta III Wazy
i królowej Konstancji Austriaczki. Przyczynek
do dziejów gdańskiego konwisarstwa*
Jednym z największych nowożytnych ośrodków konwisarskich na terenie Rze-
czypospolitej, którego wyroby cieszyły się szerokim uznaniem, był Gdańsk.
Prężności tego ośrodka w produkcji konwisarskiej dowodzi m.in. duża liczba
działających w tym mieście warsztatów, co z kolei wiązało się ze stosunkowo
dużą ilością wytwarzanych cynowych przedmiotów1. Powstające tutaj wyroby
były często zdobione (zazwyczaj za pomocą grawerunku) i choć z cyny, czy też
- dokładniej rzecz ujmując - ze stopu ołowiowo-cynowego wytwarzano przede
wszystkim niewielkie przedmioty: talerze, tace, misy, dzbany, flasze czy konwie,
to zdarzało się, że gdańscy konwisarze otrzymywali również zlecenia dotyczące
wykonania większych dzieł, wymagających często współpracy z innymi spe-
cjalistami. Do tego typu przedmiotów należały sarkofagi, bardzo często bogato
zdobione nie tylko grawerunkami, ale także odlewanymi reliefami i malowid-
łami oraz - w niektórych wypadkach - pełnoplastycznymi rzeźbami. Niektóre
z zachowanych do dziś cynowych trumien stanowią prawdziwe dzieła sztuki
i dają świadectwo wybitnych umiejętności szesnasto- i siedemnastowiecznych
konwisarzy.
Za wykonane w Gdańsku uważa się, oprócz sarkofagów królów i królo-
wych polskich (Zygmunta Augusta, Stefana Batorego, Anny Jagiellonki, Anny
Austriaczki, Konstancji Austriaczki, Zygmunta III Wazy i królewicza Aleksandra
* Niniejszy artykuł powstał na podstawie materiałów zebranych do pracy magisterskiej Sar-
kofagi cynowe króla Zygmunta III Wazy i królowej Konstancji Austriaczki, napisanej w Insty-
tucie Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja
Kopernika w Toruniu i obronionej w roku 2005. Za pomoc w jej powstaniu i szereg celnych
uwag pragnę podziękować promotorowi, dr. Michałowi Woźniakowi, a także księdzu infułatowi
Januszowi Bielańskiemu, ówczesnemu proboszczowi katedry krakowskiej, oraz pani Krystynie
Jackowskiej i pani Jolancie Talbierskiej.
1 Z dokumentów cechowych i miejskich wynika, że od połowy XVI w. do 2. połowy XVIII w.
w każdym pięćdziesięcioleciu zakładano tu około 30 warsztatów konwisarskich. Jest to liczba
stawiająca Gdańsk pod względem potencjalnej wytwórczości na dość wysokiej pozycji wśród
innych ośrodków konwisarskich w Europie (B. Tuchołka-Włodarska, Konwisarstwo, [w:] Aurea
Porta Rzeczypospolitej. Sztuka Gdańska od połowy XV do końca XVII wieku [katalog wystawy.
Muzeum Narodowe w Gdańsku maj-sierpień 1997], t. I: Eseje, red. T. Grzybkowska, Gdańsk
1997, s. 254).
154
O pochodzeniu sarkofagów króla Zygmunta III Wazy
i królowej Konstancji Austriaczki. Przyczynek
do dziejów gdańskiego konwisarstwa*
Jednym z największych nowożytnych ośrodków konwisarskich na terenie Rze-
czypospolitej, którego wyroby cieszyły się szerokim uznaniem, był Gdańsk.
Prężności tego ośrodka w produkcji konwisarskiej dowodzi m.in. duża liczba
działających w tym mieście warsztatów, co z kolei wiązało się ze stosunkowo
dużą ilością wytwarzanych cynowych przedmiotów1. Powstające tutaj wyroby
były często zdobione (zazwyczaj za pomocą grawerunku) i choć z cyny, czy też
- dokładniej rzecz ujmując - ze stopu ołowiowo-cynowego wytwarzano przede
wszystkim niewielkie przedmioty: talerze, tace, misy, dzbany, flasze czy konwie,
to zdarzało się, że gdańscy konwisarze otrzymywali również zlecenia dotyczące
wykonania większych dzieł, wymagających często współpracy z innymi spe-
cjalistami. Do tego typu przedmiotów należały sarkofagi, bardzo często bogato
zdobione nie tylko grawerunkami, ale także odlewanymi reliefami i malowid-
łami oraz - w niektórych wypadkach - pełnoplastycznymi rzeźbami. Niektóre
z zachowanych do dziś cynowych trumien stanowią prawdziwe dzieła sztuki
i dają świadectwo wybitnych umiejętności szesnasto- i siedemnastowiecznych
konwisarzy.
Za wykonane w Gdańsku uważa się, oprócz sarkofagów królów i królo-
wych polskich (Zygmunta Augusta, Stefana Batorego, Anny Jagiellonki, Anny
Austriaczki, Konstancji Austriaczki, Zygmunta III Wazy i królewicza Aleksandra
* Niniejszy artykuł powstał na podstawie materiałów zebranych do pracy magisterskiej Sar-
kofagi cynowe króla Zygmunta III Wazy i królowej Konstancji Austriaczki, napisanej w Insty-
tucie Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja
Kopernika w Toruniu i obronionej w roku 2005. Za pomoc w jej powstaniu i szereg celnych
uwag pragnę podziękować promotorowi, dr. Michałowi Woźniakowi, a także księdzu infułatowi
Januszowi Bielańskiemu, ówczesnemu proboszczowi katedry krakowskiej, oraz pani Krystynie
Jackowskiej i pani Jolancie Talbierskiej.
1 Z dokumentów cechowych i miejskich wynika, że od połowy XVI w. do 2. połowy XVIII w.
w każdym pięćdziesięcioleciu zakładano tu około 30 warsztatów konwisarskich. Jest to liczba
stawiająca Gdańsk pod względem potencjalnej wytwórczości na dość wysokiej pozycji wśród
innych ośrodków konwisarskich w Europie (B. Tuchołka-Włodarska, Konwisarstwo, [w:] Aurea
Porta Rzeczypospolitej. Sztuka Gdańska od połowy XV do końca XVII wieku [katalog wystawy.
Muzeum Narodowe w Gdańsku maj-sierpień 1997], t. I: Eseje, red. T. Grzybkowska, Gdańsk
1997, s. 254).
154