Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (9.2010)

Karola) znajdujących się w Grobach Królewskich na Wawelu2, również cynowe
trumny księżnej Anny de Croy i księcia Ernesta Bogusława de Croy z kościoła
św. Jacka w Słupsku3. Wraz z królewskimi tworzą one najliczniejszą (bo skła-
dającą się aż z dziewięciu zabytków) grupę zachowanych w całości sarkofagów
wiązanych z tym samym ośrodkiem konwisarskim.

Obok Gdańska, w XVI i XVII w. na terenie Rzeczypospolitej Obojga Naro-
dów wyodrębnić można jeszcze tylko trzy większe ośrodki, o których wia-
domo, że powstawały w nich cynowe trumny. Są to: Lwów, w którym zapewne
powstały sarkofagi Sieniawskich z Brzeżan4 oraz nieistniejący już w całości
sarkofag Stanisława Żółkiewskiego5, Poznań, miejsce powstania m.in. sar-
kofagów Opalińskich z Sierakowa6, Adama Sędziwoja Czarnkowskiego oraz
Hieronima Radomickiego7, oraz Kraków. Wykonane w Krakowie trumny
(m.in. królewny Anny Marii, córki Zygmunta III i Anny Austriaczki, Bar-
bary Zapolyi, pierwszej żony Zygmunta Starego, oraz Gabriela Tarnowskiego
i Katarzyny z Warszyckich Tarnowskiej) różnią się jednak od tych powstałych

2 O metalowych sarkofagach wawelskich pisali m. in.: A. Grabowski, Groby trumny ipomniki
królówpolskich w podziemiach i wnętrzu Katedry krakowskiej na Wawelu. Wydanie drugie zna-
komiciepomnożone, Kraków 1868; A. Bochnak, Eksport z miastpruskich wgłąb Polski w zakre-
sie rzemiosła artystycznego, „Studia Pomorskie” 1957, nr 2, s. 7-112; B. Tuchołka-Włodarska,
Z badań nad sarkofagiem króla Zygmunta Augusta, „Biuletyn Historii Sztuki” 1986, nr 2-4,
s. 221-245; J. Krause, Sarkofagi cynowe. Problematyka technologiczna warsztatowa i konser-
watorska, Toruń 1995; K.J. Czyżewski, Metalowe sarkofagi królewskie w katedrze na Wawelu,
[w:] Gdańsk dla Rzeczypospolitej. W służbie Króla i Kościoła, Kat. wyst., red. T. Grzybkowska,
Warszawa 2004, s. 84-88.

3 S. Szpilewski, Sarkofagi cynowe księżnej Anny Croy ijej syna Ernesta Bogusława w Słupsku,
„Koszalińskie Zeszyty Muzealne” 1973, nr 3, s. 235-273; J. Krause, Problematyka technologiczna,
warsztatowa i konserwatorska cynowych sarkofagów książąt de Croy, „Ochrona Zabytków” 1985,
nr 3-4, s. 202-210; J. Krause, Sarkofagi cynowe..., s. 122-125. W Wilanowie znajdują się dwa frag-
menty sarkofagu: z przedstawieniem klęczącego żołnierza oraz ze sceną bitwy (Nr inw. Wil. 2862
i 2863), w Muzeum XX Czartoryskich natomiast przechowywany jest fragment z przedstawieniem
konnych i pieszych wojskowych oraz dwie figurki żołnierzy (Nr inw. MNKIV-M-1135).

4 T. Mańkowski, Sarkofagi Sieniawskich w zbiorach wawelskich, „Ochrona Zabytków” 1948,
nr 3-4, s. 140-147; J. Krause, Sarkofagi cynowe..., s. 86, 131-134; Śmierć w kulturze dawnej
Polski. Od średniowiecza do końca XVIII wieku, kat. wyst., red. P. Mrozowski, Warszawa 2000,
nr kat. IV 15 (K. Kuczman), s. 187.

5 Między innymi: J. Michalska, Cyna w dawnych wiekach, kat.wyst., Kraków 1973, nr kat. 30,
s. 72, il. 25; Śmierć w kulturze..., nr kat. IV 13 (T. Igrzycki), IV 14 (K. Kopera-Banasik) s. 184-186;
J. Krause, Sarkofagi cynowe..., s. 86; Odsiecz wiedeńska 1683, kat. wyst., Kraków 1990, t. I,
nr kat. 22-26, s. 95-97 (J.T. Petrus, H. Widacka), t. II, il. 20-23; Gdańsk dla Rzeczypospolitej,
nr kat. 11.17. (K. Gutowska-Dudek), II. 18 (M. Paś, T. Kusion), s. 222-224.

6 J. Krause, Sarkofagi cynowe..., s. 85-86, 134-136; J. Dziubkowa, Vanitas. Sierakowski epi-
zod rodu Opalińskich, „Nurt” 1983, nr 11, s. 2-4; K. Kolendo, Polski Horatius Cocles, Mucius
Scaevola i Marcus Curtius. O ikonografii sarkofagu Piotra Opalińskiego z Kościoła w Sierakowie,
„Meander” 1998, nr 4, s. 402-417; J. Krause, M. Rudy, M. Woźniak, Sarkofagi rodu Opalińskich
Sieraków, Toruń 1995.

7 J. Eckhardt, Sarkofag cynowy Adama Sędziwoja Czarnkowskiego, dzieło konwisarza poznań-
skiego, „Studia Renesansowe” 1956, nr 1, s. 332-358.

O pochodzeniu

sarkofagów

króla

Zygmunta III...

155