DOI Artikel:
Wardzyński, Michał: Import kamieni i dzieł rzeźby z Gotlandii do Rzeczypospolitej (od XIII do 2. połowy XVIII w.)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28101#0051
sztuki nazywane i identyfikowane były „kamienie szwedzkie”, stosowane w tych
samych nadbałtyckich ośrodkach rzeźbiarskich. Wyjątek stanowiły natomiast
publikacje historyczne, dokumentacje konserwatorskie oraz pojedyncze teksty
historyków sztuki, w których zwracano uwagę na powszechne występowanie
piaskowca gotlandzkiego w końcu XVI i w XVII-XVIII w. w Gdańsku i innych
miastach pruskich, na jego własności fizyczne oraz wynikające z nich prob-
lemy restauratorskie3. Do rozpropagowania wszystkich tych zagadnień wśród
historyków sztuki przyczyniły się dopiero artykuły Henryka Walendowskiego4
oraz popularnonaukowe katalogi dwóch wystaw zorganizowanych w 2002
i 2004 r., kolejno przez Muzeum Narodowe w Szczecinie i Muzeum Archeolo-
giczne w Gdańsku, poświęcone średniowiecznym importom skandynawskim
na terenie Pomorza Zachodniego oraz obecności tych materiałów kamieniar-
skich w sztuce Gdańska i Prus Królewskich5.
dir. J.-L. Van Belle, Braine-le-Chateau 2005, s. 527-533; P. Jamski, The Building Stones of Zyg-
munt III Vasa in the Grand Duchy of Lithuania, [w;J ibidem, s. 503-522; M. Wardzyński, The
Import and Use of Belgian Marble and Limestone in Small Architecture and Stone Sculpture on
Polish Territory from the Middle Ages to the Second Halfofthe Eighteenth Century, [w:J Actes du
XVe Colloąue International de Glyptographie de Cordue, 17-21 juillet 2006, dir. J.-L. Van Belle,
Braine-le-Chateau 2007, s. 377-421 (polskojęzyczna, zmodyfikowana i nieznacznie rozszerzona
wersja tekstu: idem, Marmury i wapienie południowoniderlandzkie na ziemiach polskich od śred-
niowiecza do 2. połowy XVIII w. Import i zastosowanie w małej architekturze i rzeźbie, „BHS”
2008, nr 3-4, 70, s. 307-358).
3 Zob. m.in.: T. Guć-Jednaszewska, Dokumentacja i konserwacja zabytkowych dzieł sztuki
gdańskiej, [w:] Studia z historii sztuki Gdańska i Pomorza, Wrocław-Warszawa-Kraków 1992,
s. 19-22, 60, 73-74, 88, 90; M. Klingspor, D. Kwiatkowski, Konserwacja zabytków z piaskowca
gotlandzkiego w Szwecji, [w:] Konserwacja kamiennych obiektów zabytkowych, red. J.W. Łuka-
szewicz, Toruń 1999, s. 39-45; F. Krzysiak, Supliki Hansa Kramera i Willema van den Blocke
do Rady Miejskiej w Gdańsku, „Porta Aurea” 1999, nr 6, s. 67-75; A. Bartetzky, Das Grofie Zeug-
haus in Danzig. Baugeschichte - Architekturgeschichtłische Stellung - Reprasentative Funktion,
t. 1-2, Stuttgart 2000, s. 28, 80-81, 85-96, 228-251 (aneksy z 1600, 1602, 1605, 1606, 1607 r.);
J.W. Łukaszewicz, Badania i zastosowanie związków krzemoorganicznych w konserwacji zabyt-
ków kamiennych, Toruń 2002, s. 51, 70, 188.
4 H. Walendowski, Posadzki szwedzkie w architekturze Poznania (XVI~XVIII w.J, „Prze-
gląd Geologiczny” 1996, nr 44, s. 668-673; idem, Kamienne posadzki katedry gnieźnieńskiej,
„Ochrona Zabytków” 1997, nr 45, s. 380-385; idern, Ordowickie wapienie Szwecji w architekturze
Poznania, „Streszczenia Referatów Towarzystwa Naukowego Geologicznego, Oddział Poznań
za rok 1996” 1997, nr 6, s. 23-25; J. Skoczyłas, H. Walendowski, Rola kamienia w architekturze
Ostrowa Tumskiego, „Kronika Miasta Poznania” 1999 (Jan Lubrański i jego dzieło), s. 349, 350,
352; H. Walendowski, Posadzki wazowskie. Wapienie ordowickie ze Szwecji w architekturze Pol-
ski, „Świat Kamienia” 2000, nr 2, s. 22-25; idem, Szwedzkie wapienie z Olandii w Wiełkopolsce,
„Nowy Kamieniarz” 2004, s. 46-50.
5 Z. Krzymuska-Fafius, M. Ober, Średniowieczna sztuka skandynawska na Pomorzu Zachod-
nim, kat wyst., Szczecin 2002 s. 6-7, poz. kat. 13-15; D. Krół, P.P. Woźniak, L. Zakrzewski,
Kamienie szwedzkie w kułturze i sztuce Pomorza, Gdańsk 2004 (za polecenie tej publikacji dzię-
kuję pani dr Renacie Sulewskiej). Z najnowszych prac zob. ponadto A. Kriegseisen, Konstruk-
cja i techniki montażu ołtarzy i epitafiów powstałych w gdańskich warsztatach kamieniarskich
w XVII wieku, [w:] Rzeźba w Prusach Krółewskich. Materiały III Sesji z cyklu Sztuka i kułtura
w Prusach Królewskich, Gdańsk 18-19.09.2009, red. J. Kriegseisen, Gdańsk 2010 (w druku).
Import kamieni
i dzieł rzeźby...
47
samych nadbałtyckich ośrodkach rzeźbiarskich. Wyjątek stanowiły natomiast
publikacje historyczne, dokumentacje konserwatorskie oraz pojedyncze teksty
historyków sztuki, w których zwracano uwagę na powszechne występowanie
piaskowca gotlandzkiego w końcu XVI i w XVII-XVIII w. w Gdańsku i innych
miastach pruskich, na jego własności fizyczne oraz wynikające z nich prob-
lemy restauratorskie3. Do rozpropagowania wszystkich tych zagadnień wśród
historyków sztuki przyczyniły się dopiero artykuły Henryka Walendowskiego4
oraz popularnonaukowe katalogi dwóch wystaw zorganizowanych w 2002
i 2004 r., kolejno przez Muzeum Narodowe w Szczecinie i Muzeum Archeolo-
giczne w Gdańsku, poświęcone średniowiecznym importom skandynawskim
na terenie Pomorza Zachodniego oraz obecności tych materiałów kamieniar-
skich w sztuce Gdańska i Prus Królewskich5.
dir. J.-L. Van Belle, Braine-le-Chateau 2005, s. 527-533; P. Jamski, The Building Stones of Zyg-
munt III Vasa in the Grand Duchy of Lithuania, [w;J ibidem, s. 503-522; M. Wardzyński, The
Import and Use of Belgian Marble and Limestone in Small Architecture and Stone Sculpture on
Polish Territory from the Middle Ages to the Second Halfofthe Eighteenth Century, [w:J Actes du
XVe Colloąue International de Glyptographie de Cordue, 17-21 juillet 2006, dir. J.-L. Van Belle,
Braine-le-Chateau 2007, s. 377-421 (polskojęzyczna, zmodyfikowana i nieznacznie rozszerzona
wersja tekstu: idem, Marmury i wapienie południowoniderlandzkie na ziemiach polskich od śred-
niowiecza do 2. połowy XVIII w. Import i zastosowanie w małej architekturze i rzeźbie, „BHS”
2008, nr 3-4, 70, s. 307-358).
3 Zob. m.in.: T. Guć-Jednaszewska, Dokumentacja i konserwacja zabytkowych dzieł sztuki
gdańskiej, [w:] Studia z historii sztuki Gdańska i Pomorza, Wrocław-Warszawa-Kraków 1992,
s. 19-22, 60, 73-74, 88, 90; M. Klingspor, D. Kwiatkowski, Konserwacja zabytków z piaskowca
gotlandzkiego w Szwecji, [w:] Konserwacja kamiennych obiektów zabytkowych, red. J.W. Łuka-
szewicz, Toruń 1999, s. 39-45; F. Krzysiak, Supliki Hansa Kramera i Willema van den Blocke
do Rady Miejskiej w Gdańsku, „Porta Aurea” 1999, nr 6, s. 67-75; A. Bartetzky, Das Grofie Zeug-
haus in Danzig. Baugeschichte - Architekturgeschichtłische Stellung - Reprasentative Funktion,
t. 1-2, Stuttgart 2000, s. 28, 80-81, 85-96, 228-251 (aneksy z 1600, 1602, 1605, 1606, 1607 r.);
J.W. Łukaszewicz, Badania i zastosowanie związków krzemoorganicznych w konserwacji zabyt-
ków kamiennych, Toruń 2002, s. 51, 70, 188.
4 H. Walendowski, Posadzki szwedzkie w architekturze Poznania (XVI~XVIII w.J, „Prze-
gląd Geologiczny” 1996, nr 44, s. 668-673; idem, Kamienne posadzki katedry gnieźnieńskiej,
„Ochrona Zabytków” 1997, nr 45, s. 380-385; idern, Ordowickie wapienie Szwecji w architekturze
Poznania, „Streszczenia Referatów Towarzystwa Naukowego Geologicznego, Oddział Poznań
za rok 1996” 1997, nr 6, s. 23-25; J. Skoczyłas, H. Walendowski, Rola kamienia w architekturze
Ostrowa Tumskiego, „Kronika Miasta Poznania” 1999 (Jan Lubrański i jego dzieło), s. 349, 350,
352; H. Walendowski, Posadzki wazowskie. Wapienie ordowickie ze Szwecji w architekturze Pol-
ski, „Świat Kamienia” 2000, nr 2, s. 22-25; idem, Szwedzkie wapienie z Olandii w Wiełkopolsce,
„Nowy Kamieniarz” 2004, s. 46-50.
5 Z. Krzymuska-Fafius, M. Ober, Średniowieczna sztuka skandynawska na Pomorzu Zachod-
nim, kat wyst., Szczecin 2002 s. 6-7, poz. kat. 13-15; D. Krół, P.P. Woźniak, L. Zakrzewski,
Kamienie szwedzkie w kułturze i sztuce Pomorza, Gdańsk 2004 (za polecenie tej publikacji dzię-
kuję pani dr Renacie Sulewskiej). Z najnowszych prac zob. ponadto A. Kriegseisen, Konstruk-
cja i techniki montażu ołtarzy i epitafiów powstałych w gdańskich warsztatach kamieniarskich
w XVII wieku, [w:] Rzeźba w Prusach Krółewskich. Materiały III Sesji z cyklu Sztuka i kułtura
w Prusach Królewskich, Gdańsk 18-19.09.2009, red. J. Kriegseisen, Gdańsk 2010 (w druku).
Import kamieni
i dzieł rzeźby...
47