DOI Artikel:
Wardzyński, Michał: Import kamieni i dzieł rzeźby z Gotlandii do Rzeczypospolitej (od XIII do 2. połowy XVIII w.)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28101#0084
Michał w obu wyłącznie detale figuralne), księcia Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sie-
Wardzyński rotki” i jego syna Mikołaja (zm. 1588) w Nieświeżu (około 1588-1593) oraz rodziny
Kosów wOliwie (około 1599, uzup. 1620)117.
Szczególne natężenie zastosowania tego materiału w Gdańsku nastąpiło w okre-
sie od 2. połowy lat osiemdziesiątych XVI do końca lat dwudziestych XVII w.
- wtedy powstało najwięcej wykonanych z niego prac rzeźbiarskich, m.in. znako-
mita grupa epitafiów z fary Mariacldej w Gdańsku118 oraz niewiązane dotąd z tym
ośrodkiem epitafium Katarzyny Krosnowskiej (zm. 1598) w katedrze we Włoc-
ławku (il. 18)119, które wiernie powtarza z niewielkimi zmianami trzeciorzędnych
detali znakomite epitafium Herlufa Trolle (zm. 1565) i Brigitte Goye (zm. 1574)
w kościele klasztornym św. Olafa w duńskim Helsingorze (1568), dłuta samego
Cornelisa Florisa de Vriendt120. Piaskowcem Burgsvik posługiwał się bardzo często
również Abraham van den Blocke, dla którego, jeśli można na obecnym etapie
badań zaryzykować takie stwierdzenie, ten właśnie materiał stał się podstawowym
medium w kreacji rzeźby figuralnej, od wielkich zespołów płaskorzeźb i wolno-
stojących figur w dekoracji gdańskiej Wielkiej Zbrojowni (1605-1609) i realizo-
wanego równolegle monumentalnego ołtarza kościoła św. Jana (1599-1611)]21,
po pojedyncze zamówienia na nagrobki z pełnoplastycznymi lub wypukłorzeź-
bionymi figurami leżącymi, kierowane od szlachty pomorskiej: Konopackich,
Kostków, Niemojewskich i Działyńskich122 oraz od litewskiej rodziny książęcej
Radziwiłłów123.
117 L. Krzyżanowski, Plastyka nagrobka..., s. 283-296; idem, Gdańskie nagrobki Kosów i Bah-
rów, „BHS” 1968, nr 30, s. 445, 450; R. Gołąb, Nagrobek Jędrzeja Noskowskiego..., s. 103-109;
H. Johanssen, Willem van den Blocke i wykonany przez niego pomnik nagrobny (1585-86) Chri-
stopha von Dohny w katedrze w Odense. Przykład rozprzestrzeniania się stylu Cornełisa Fłorisa
na wybrzeżach Morza Bałtyckiego, [w:] Niderlandzcy artyści w Gdańsku w czasach Hansa Vre-
demana de Vriesa. Materiały konferencji naukowej zorganizowanej przez Muzeum Historyczne
Miasta Gdańska i Wesserrenaissance-Museum Schloss Brake Lemgo, Gdańsk, 20-21 listopada
2003 r., Gdańsk-Brake-Lemgo 2006, s. 102; Z. Iwicki, Nekropolia ołiwska..., s. 123, il. 28; por.
ostatnio M. Wardzyński, Analiza materiałowa..., s. 198, przyp. 51.
118 Chodzi o epitafia: nieustalonego duchownego (około 1560?), Heinricha Giese (zm. 1599),
rodziny von Kempen (1601-1606) i Georga Posse (przed 1628). Zob. J. Pałubicki, Rzeźba kamienna...,
s. 188; K. Cieślak, Kościół - cmentarzem..., ił. 20-22; KZSP. Seria Nowa, t. 8, z. 1, s. 111-113.
119 KZSP, t. 11, z. 18: Włocławek i okolice, opr. W. Puget, T. Chrzanowski, M. Kornecki, War-
szawa 1988, s. 32.
120 A. Huysmans et al., Cornełis Fłoris 1514-1575: beeldhouwer - architect - ontwerper, Brus-
sel 1996, s. 87-88.
121 K. Mikocka-Rachubowa, Block (Blocke) van den Abraham..., s. 534. Zob. ponadto A. Bar-
tetzky, Das Grofie Zeughaus.s. 28, 85, 94; M. Smoliński, Willem i Abraham..., s. 99-100.
122 KZSP, t. 11, z. 6: Powiat golubsko-dobrzyński, opr. T. Chrzanowski, M. Kornecki, War-
szawa 1973, s. 18; KZSP, t. 11, z. 4, s. 19; KZSP, t. 11, z. 16, s. 40; W. Tatarkiewicz, Nagrobki
zfigurami klęczęcymi, [w:] idem, O sztucepolskiej XVII i XVIII wieku. Architektura, rzeźba, War-
szawa 1966, s. 405,410-412; K. Mikocka-Rachubowa, Błock (Blocke) van den Abraham..., s. 534;
ostatnio M. Smołiński, Willem i Abraham..., s. 91-103.
123 L. Krzyżanowski, Plastyka nagrobka..., s. 293; M. Matuśakaite, Stanislovo Radviłos antka-
pis Vilniaus Bernardinę baźnyćioje, [w:] Muziejai ir paminklai, Yilnius 1968, s. 69-75.
80
Wardzyński rotki” i jego syna Mikołaja (zm. 1588) w Nieświeżu (około 1588-1593) oraz rodziny
Kosów wOliwie (około 1599, uzup. 1620)117.
Szczególne natężenie zastosowania tego materiału w Gdańsku nastąpiło w okre-
sie od 2. połowy lat osiemdziesiątych XVI do końca lat dwudziestych XVII w.
- wtedy powstało najwięcej wykonanych z niego prac rzeźbiarskich, m.in. znako-
mita grupa epitafiów z fary Mariacldej w Gdańsku118 oraz niewiązane dotąd z tym
ośrodkiem epitafium Katarzyny Krosnowskiej (zm. 1598) w katedrze we Włoc-
ławku (il. 18)119, które wiernie powtarza z niewielkimi zmianami trzeciorzędnych
detali znakomite epitafium Herlufa Trolle (zm. 1565) i Brigitte Goye (zm. 1574)
w kościele klasztornym św. Olafa w duńskim Helsingorze (1568), dłuta samego
Cornelisa Florisa de Vriendt120. Piaskowcem Burgsvik posługiwał się bardzo często
również Abraham van den Blocke, dla którego, jeśli można na obecnym etapie
badań zaryzykować takie stwierdzenie, ten właśnie materiał stał się podstawowym
medium w kreacji rzeźby figuralnej, od wielkich zespołów płaskorzeźb i wolno-
stojących figur w dekoracji gdańskiej Wielkiej Zbrojowni (1605-1609) i realizo-
wanego równolegle monumentalnego ołtarza kościoła św. Jana (1599-1611)]21,
po pojedyncze zamówienia na nagrobki z pełnoplastycznymi lub wypukłorzeź-
bionymi figurami leżącymi, kierowane od szlachty pomorskiej: Konopackich,
Kostków, Niemojewskich i Działyńskich122 oraz od litewskiej rodziny książęcej
Radziwiłłów123.
117 L. Krzyżanowski, Plastyka nagrobka..., s. 283-296; idem, Gdańskie nagrobki Kosów i Bah-
rów, „BHS” 1968, nr 30, s. 445, 450; R. Gołąb, Nagrobek Jędrzeja Noskowskiego..., s. 103-109;
H. Johanssen, Willem van den Blocke i wykonany przez niego pomnik nagrobny (1585-86) Chri-
stopha von Dohny w katedrze w Odense. Przykład rozprzestrzeniania się stylu Cornełisa Fłorisa
na wybrzeżach Morza Bałtyckiego, [w:] Niderlandzcy artyści w Gdańsku w czasach Hansa Vre-
demana de Vriesa. Materiały konferencji naukowej zorganizowanej przez Muzeum Historyczne
Miasta Gdańska i Wesserrenaissance-Museum Schloss Brake Lemgo, Gdańsk, 20-21 listopada
2003 r., Gdańsk-Brake-Lemgo 2006, s. 102; Z. Iwicki, Nekropolia ołiwska..., s. 123, il. 28; por.
ostatnio M. Wardzyński, Analiza materiałowa..., s. 198, przyp. 51.
118 Chodzi o epitafia: nieustalonego duchownego (około 1560?), Heinricha Giese (zm. 1599),
rodziny von Kempen (1601-1606) i Georga Posse (przed 1628). Zob. J. Pałubicki, Rzeźba kamienna...,
s. 188; K. Cieślak, Kościół - cmentarzem..., ił. 20-22; KZSP. Seria Nowa, t. 8, z. 1, s. 111-113.
119 KZSP, t. 11, z. 18: Włocławek i okolice, opr. W. Puget, T. Chrzanowski, M. Kornecki, War-
szawa 1988, s. 32.
120 A. Huysmans et al., Cornełis Fłoris 1514-1575: beeldhouwer - architect - ontwerper, Brus-
sel 1996, s. 87-88.
121 K. Mikocka-Rachubowa, Block (Blocke) van den Abraham..., s. 534. Zob. ponadto A. Bar-
tetzky, Das Grofie Zeughaus.s. 28, 85, 94; M. Smoliński, Willem i Abraham..., s. 99-100.
122 KZSP, t. 11, z. 6: Powiat golubsko-dobrzyński, opr. T. Chrzanowski, M. Kornecki, War-
szawa 1973, s. 18; KZSP, t. 11, z. 4, s. 19; KZSP, t. 11, z. 16, s. 40; W. Tatarkiewicz, Nagrobki
zfigurami klęczęcymi, [w:] idem, O sztucepolskiej XVII i XVIII wieku. Architektura, rzeźba, War-
szawa 1966, s. 405,410-412; K. Mikocka-Rachubowa, Błock (Blocke) van den Abraham..., s. 534;
ostatnio M. Smołiński, Willem i Abraham..., s. 91-103.
123 L. Krzyżanowski, Plastyka nagrobka..., s. 293; M. Matuśakaite, Stanislovo Radviłos antka-
pis Vilniaus Bernardinę baźnyćioje, [w:] Muziejai ir paminklai, Yilnius 1968, s. 69-75.
80