DOI Artikel:
Wardzyński, Michał: Import kamieni i dzieł rzeźby z Gotlandii do Rzeczypospolitej (od XIII do 2. połowy XVIII w.)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28101#0086
Michal Najpóźniejszymi przykładami tej wprowadzonej w Gdańsku jeszcze pod
Wardzyński koniec XVI w. oryginalnej formuły szlacheckiego nagrobka z figurą post-
sansowinowską, nota bene wiernie powtarzającymi jej detaliczne rozwiąza-
nia wprowadzone tylko w warsztacie Willema i Abrahama van den Blocków,
są trzy znacznie słabsze artystycznie pomniki: Stanisława, Małgorzaty i Piotra
Kryskich w Drobinie (1609-1613)124 oraz późniejsze aż o cztery dziesięciolecia,
pozbawione obudów architektonicznych: Waleriana Olszowskiego (zm. 1651,
wyk. po 1661) w Stolcu pod Sieradzem (il. 19)125 i Wojciecha Konarzewskiego
(zm. 1668) w kościele karmelitów bosych w Poznaniu126. Równie daleki zasięg
geograficzny miały powierzone van den Blockowi zlecenia na epitafia: bliźnia-
cze Kacpra Lindenera i Andrzeja Czackiego (obaj zm. 1612), kanoników kapituł
kujawskiej i gnieźnieńskiej (pierwszy wyk. około 1612, drugi - 1615)127.
Mając na względzie przykłady licznych odkryć konserwatorskich, należy
też pamiętać, iż podobnie jak miało to miejsce w kilkunastu omówionych rea-
lizacjach dekoracji rzeźbiarskiej fasad i elewacji najważniejszych gmachów
i kamienic gdańskich, użyty do budowy nagrobków i epitafiów piaskowiec
Burgsvik pokrywano wzbogacającą jego nieatrakcyjną powierzchnię wielobar-
wną polichromią i złoceniami128.
Cechą charakterystyczną wyłącznie dla gdańskiego ośrodka rzeźbiarskiego
było łączenie tego kamienia z pozostałymi znanymi tam szlachetniejszymi
materiałami rzeźbiarskimi: czarnymi i brązowo-czerwonymi marmurami
i wapieniami mozańskimi, alabastrem angielskim oraz z czerwoną odmianą
wapienia olandzkiego129. Owo surowe, acz odznaczające się elegancją, kontra-
stowe połączenie trzech barw: czarnej, czerwonej (brązowo-czerwonej) i białej
wyniknęło z użycia najpopularniejszych skał dostępnych rzeźbiarzom i kamienia-
rzom w południowych Niderlandach. Rozprzestrzenili je oni następnie w ciągu
2. połowy XVI i XVII w. na terenie całej zachodniej ipółnocnej Europy oraz wbase-
nie Morza Bałtyckiego130. Niemałą zasługę w ich rozpropagowaniu na Pomorzu
i w Rzeczypospolitej począwszy od 2. połowy lat osiemdziesiątych XVI w. miał
124 KZSP, 1.10, z. 15: Okolice Płocka, opr. I. Galicka, H. Sygietyńska, Warszawa 1992, s. XVII, 28.
125 KZSP, t. 2, z. 10: Powiat sieradzki, opr. K. Szczepkowska, Warszawa 1953, s. 25.
126 KZSP. Seria Nowa, t. 7: Miasto Poznań, z. 2 (1): Śródmieście, kościoły i klasztory, red.
Z. Kurzawa, A. Kusztelski, Warszawa 1998, s. 118.
127 L. Krzyżanowski, Grupa kamiennych epitafiów katedry gnieźnieńskiej z lat 1557-1630,
[w:] Studia nad renesansem w Wielkopolsce, red. T. Rudkowski, Poznań 1970, s. 124; K. Mikocka-
-Rachubowa, Block (Blocke) van den Abraham..., s. 534.
128 Por. D. Król, P.P. Woźniak, L. Zakrzewski, Kamienie szwedzkie..., s. 39- 46.
129 M. Wardzyński, Foreign Marble..., s. 529-530; idem, Analiza materiałowa..., s. 204-212.
130 Zob. W. Tatarkiewicz, Nagrobki z figurami kłęczęcymi..., s. 410, 436; L. Krzyżanowski,
Gdańskie nagrobki..., s. 454, 456; A. Huysmans et al, Cornelis Floris..., s. 81, 91; R. Szmydki,
Niderlandzcy kamieniarze..., s. 49. Por. ostatnio M. Wardzyński, Między Italią i Niderlandami.
Środkowoeuropejskie ośrodki kamieniarsko-rzeźbiarskie wobec tradycji nowożytnej. Uwagi z dzie-
dziny materiałoznawstwa, [w:] Materiał rzeźby. Między techniką a semantyką. Materiały mię-
dzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej w dniach 4-6 października 2007 w Wojno-
wicach, red. A. Lipińska, Wrocław 2009, s. 432-440, 444-447.
82
Wardzyński koniec XVI w. oryginalnej formuły szlacheckiego nagrobka z figurą post-
sansowinowską, nota bene wiernie powtarzającymi jej detaliczne rozwiąza-
nia wprowadzone tylko w warsztacie Willema i Abrahama van den Blocków,
są trzy znacznie słabsze artystycznie pomniki: Stanisława, Małgorzaty i Piotra
Kryskich w Drobinie (1609-1613)124 oraz późniejsze aż o cztery dziesięciolecia,
pozbawione obudów architektonicznych: Waleriana Olszowskiego (zm. 1651,
wyk. po 1661) w Stolcu pod Sieradzem (il. 19)125 i Wojciecha Konarzewskiego
(zm. 1668) w kościele karmelitów bosych w Poznaniu126. Równie daleki zasięg
geograficzny miały powierzone van den Blockowi zlecenia na epitafia: bliźnia-
cze Kacpra Lindenera i Andrzeja Czackiego (obaj zm. 1612), kanoników kapituł
kujawskiej i gnieźnieńskiej (pierwszy wyk. około 1612, drugi - 1615)127.
Mając na względzie przykłady licznych odkryć konserwatorskich, należy
też pamiętać, iż podobnie jak miało to miejsce w kilkunastu omówionych rea-
lizacjach dekoracji rzeźbiarskiej fasad i elewacji najważniejszych gmachów
i kamienic gdańskich, użyty do budowy nagrobków i epitafiów piaskowiec
Burgsvik pokrywano wzbogacającą jego nieatrakcyjną powierzchnię wielobar-
wną polichromią i złoceniami128.
Cechą charakterystyczną wyłącznie dla gdańskiego ośrodka rzeźbiarskiego
było łączenie tego kamienia z pozostałymi znanymi tam szlachetniejszymi
materiałami rzeźbiarskimi: czarnymi i brązowo-czerwonymi marmurami
i wapieniami mozańskimi, alabastrem angielskim oraz z czerwoną odmianą
wapienia olandzkiego129. Owo surowe, acz odznaczające się elegancją, kontra-
stowe połączenie trzech barw: czarnej, czerwonej (brązowo-czerwonej) i białej
wyniknęło z użycia najpopularniejszych skał dostępnych rzeźbiarzom i kamienia-
rzom w południowych Niderlandach. Rozprzestrzenili je oni następnie w ciągu
2. połowy XVI i XVII w. na terenie całej zachodniej ipółnocnej Europy oraz wbase-
nie Morza Bałtyckiego130. Niemałą zasługę w ich rozpropagowaniu na Pomorzu
i w Rzeczypospolitej począwszy od 2. połowy lat osiemdziesiątych XVI w. miał
124 KZSP, 1.10, z. 15: Okolice Płocka, opr. I. Galicka, H. Sygietyńska, Warszawa 1992, s. XVII, 28.
125 KZSP, t. 2, z. 10: Powiat sieradzki, opr. K. Szczepkowska, Warszawa 1953, s. 25.
126 KZSP. Seria Nowa, t. 7: Miasto Poznań, z. 2 (1): Śródmieście, kościoły i klasztory, red.
Z. Kurzawa, A. Kusztelski, Warszawa 1998, s. 118.
127 L. Krzyżanowski, Grupa kamiennych epitafiów katedry gnieźnieńskiej z lat 1557-1630,
[w:] Studia nad renesansem w Wielkopolsce, red. T. Rudkowski, Poznań 1970, s. 124; K. Mikocka-
-Rachubowa, Block (Blocke) van den Abraham..., s. 534.
128 Por. D. Król, P.P. Woźniak, L. Zakrzewski, Kamienie szwedzkie..., s. 39- 46.
129 M. Wardzyński, Foreign Marble..., s. 529-530; idem, Analiza materiałowa..., s. 204-212.
130 Zob. W. Tatarkiewicz, Nagrobki z figurami kłęczęcymi..., s. 410, 436; L. Krzyżanowski,
Gdańskie nagrobki..., s. 454, 456; A. Huysmans et al, Cornelis Floris..., s. 81, 91; R. Szmydki,
Niderlandzcy kamieniarze..., s. 49. Por. ostatnio M. Wardzyński, Między Italią i Niderlandami.
Środkowoeuropejskie ośrodki kamieniarsko-rzeźbiarskie wobec tradycji nowożytnej. Uwagi z dzie-
dziny materiałoznawstwa, [w:] Materiał rzeźby. Między techniką a semantyką. Materiały mię-
dzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej w dniach 4-6 października 2007 w Wojno-
wicach, red. A. Lipińska, Wrocław 2009, s. 432-440, 444-447.
82