Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (9.2010)

II. 2. Fłaga Wolnego Miasta Gdańska

Propaganda

wizualna

Wolnego

Miasta

Gdańska

II. 3. Flaga Senatu Wolnego
Miasta Gdańska

potrafię wyjaśnić, dlaczego - pomimo początkowych wątpliwości - ostatecz-
nie postanowiono jednak utrzymać w herbie Wolnego Miasta ów kontro-
wersyjny motyw (il. 1). Można tylko w tym miejscu przypomnieć, że obok
historycznie poprawnych objaśnień, wiążących koronę w herbie gdańskim
z polskimi królami, już wcześniej próbowano jej obecność tłumaczyć przy
pominięciu politycznie niepożądanego związku z Polską - przykładem ano-
nimowy wiersz opublikowany na początku XX w., wedle którego korona
w herbie miasta miała znaczyć tyle, że Gdańsk stanowił koronę Prus12. Być
może i tego rodzaju popularne objaśnienia ułatwiały gdańskim Niemcom
oswojenie obcego ideowo motywu. Nie zmienia to jednak faktu, że nawet
po konstytucyjnym przyjęciu herbu w historycznej redakcji, a więc z koroną
polskich królów - motyw ów nie przestał budzić obaw o to, że może być
wykorzystywany przez polską propagandę13.

Innym określonym konstytucyjnie elementem wizualnej reprezentacji Wol-
nego Miasta była flaga państwowa, a także identyczna z nią bandera handlowa.
Ich forma stanowiła już prostą pochodną przyjętego herbu (il. 2)14. W dniu
18 marca 1922 r., a więc jeszcze przed formalnym wejściem w życie konstytucji,
senat Wolnego Miasta ogłosił rozporządzenie dotyczące flag, w którym obok
obu flag określonych tekstem konstytucji, wprowadził kilka dalszych: służ-
bową, pocztową i pilotów portowych15. W następnych latach w użycie weszły
ponadto: proporczyk jednostek pływających policji i proporczyk celny, a także
specjalna chorągiew Senatu wywieszana - obok flagi służbowej - na pojazdach

12 Wiersz ten otwiera popularne kompendium na temat gdańskiej architektury i budownictwa
Danzig und seine Bauten, Berlin 1908, s. II. Już wcześniej zdarzały się - z heraldycznego punktu
widzenia całkowicie nieuprawnione - próby zastępowania w herbie Gdańska korony królów pol-
skich koroną Hohenzollernów, por. P.O. Loew, Danzig und seine Vergangenheit..., s. 168.

13 P.O. Loew, Danzig und seine Vergangenheit..., s. 304.

14 „Flagę państwową i handlową stanowią dwa białe krzyże, ustawione jeden nad drugim
na czerwonem suknie w pierwszej trzeciej jego części, licząc od drzewca flagi, równolegle
do drzewca, z unoszącą się nad nimi żółtą koroną”. Zbiór dokumentów urzędowych..., cz. II,
s. 150.

15 [H. Schwartz], Danziger Wappenwerk, Danzig [1931], cz. IV, poz. II, IV, V, nlb.

185