Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (9.2010)

II. 14. Bon na 10 000 000 marek, 1923 r., awers

Dlaczego jednak zdecydowano się na wybór tak nietypowego motywu? Sądzę,
że odpowiedź na to pytanie znajduje się na awersie omawianego bonu, na którym
umieszczono wizerunek Daniela Chodowieckiego, powtarzający znane portre-
towe ujęcie Antona Gratfa (il. 13). Zadziałało tu najprawdopodobniej skojarzenie
osiemnastowiecznego artysty z budynkiem, który pochodził z tej samej epoki.
Ponieważ pałac Mniszchów należał do najznakomitszych na gruncie gdańskim
dzieł architektury osiemnastowiecznej, zdecydowano się na przywołanie tego
malowniczego obiektu, nie bacząc na wskazane wyżej potencjalne wątpliwości.

Wizerunek Chodowieckiego nie był przy tym jedynym, jaki znalazł się
na gdańskich znakach pieniężnych omawianego okresu. Prócz niego tej formy
upamiętnienia, a zarazem wprowadzenia do świadomości historycznej szer-
szych kręgów gdańszczan, doczekali się jeszcze Jan Heweliusz (il. 14)56 oraz
Artur Schopenhauer (il. 15)57. W obu wypadkach trudno byłoby jednak wska-
zać na jakiś szczególnie przemyślany dobór towarzyszących wizerunkom
motywów architektonicznych, podobny do tego, który daje się zaobserwować
na bonie z Chodowieckim. Nie wybrano bowiem żadnego z zabytków architek-
tury, które dałoby się powiązać z umieszczonymi na awersach osobistościami;
w międzywojennym Gdańsku istniał wszakże zarówno dom własny Hewe-
liusza przy ul. Korzennej, jak i rodzinna kamienica Schopenhauera przy
Św. Ducha. Jeśli z jakichś względów uznano by je za niestosowne, np. z uwagi
na ich nadmierną skromność, to przecież można było znaleźć efektowniejsze

Długich Ogrodach), M. Gumowski, M. Pelczar, Pieniądz gdański..., s. 25. Tak samo określa go
Cz. Miłczak, Katalogpolskich..., s. 406.

56 M. Gumowski, M. Pelczar, Pieniądz gdański..., nr 48.

57 Ibidem, nr 49.

197