DOI article:
Friedrich, Jacek: Propaganda wizualna Wolnego Miasta Gdańska
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.28101#0222
Jacek
Friedrich
II. 34. Znaczki pocztowe Wolnego Miasta Gdańska: a) z przedstawieniem kąpieliska w Sopocie;
b) i c) upamiętniające budowę wioski gdańskiej w Magdeburgu
Miasta (il. 34 a)120. Specyficzny status mają ponadto dwa znaczki opub-
likowane w październiku 1937 r., na których przywołano gdańską wioskę
(Danziger Dorf) zbudowaną rok wcześniej w Magdeburgu dla gdańskich imi-
grantów121. Na jednym z nich przedstawiono flagę ze swastyką (il. 34 b), co
stanowiło pierwszy tego rodzaju wypadek122.
Bardzo nieliczne są znaczki, których ikonografia wykraczałaby poza wyróż-
niony powyżej zakres. Do nich należą dwie serie, na których odnajdujemy wize-
runki konkretnych postaci. Są to zresztą późne edycje, z ostatnich już lat Wolnego
Miasta. Pierwszą z tych serii, z wizerunkami Artura Schopenhauera (il. 35 a, b, c),
wydano w 1938 r., w sto pięćdziesiątą rocznicę urodzin sławnego gdańszczanina123,
którego oblicze już wcześniej ozdobiło jeden z tymczasowych gdańskich bonów
pieniężnych. Druga seria - z kwietnia 1939 r. - odnosiła się do zorganizowanego
w Sopocie zjazdu niemieckich lekarzy i przyrodników. Przedstawiono na niej
wybitnych przedstawicieli tych dyscyplin: Gregora Mendla, Roberta Kocha i Wil-
helma Róntgena (il. 35 d, e, f)124. Seria ta stanowi pośród gdańskich edycji wyją-
tek, gdyż nie odnosi się w zakresie ikonograficznym do motywów lokalnych.
120 Ibidem, nr 209.
121 Ibidem, nr 274-275.
122 Być może ma to związek z formułowanymi w tym czasie zapowiedziami zmiany flagi
Wolnego Miasta (por. przyp. 22). Trzeba przy tym dodać, że swastykę umieszczono na omawia-
nym znaczku w szczególny sposób. Nie stanowi ona bowiem przedstawienia heraldycznego, ale
istnieje niejako na zasadzie cytatu. Gdańska wioska została wzniesiona na terenie Rzeszy, a więc
zaprezentowana na znaczku flaga może być rozumiana jako zaznaczenie tego faktu. Równo-
cześnie jednak wyraziste, a nawet ostentacyjne zestawienie owej flagi z herbem Wołnego Miasta
buduje na płaszczyźnie wizualnej związek Gdańska z Rzeszą, związek postulowany w tym
okresie przez narodowosocjalistyczne władze gdańskie. Tak czy inaczej jeszcze w grudniu tego
samego roku swastyka pojawiła się, co prawda tym razem jako motyw zdecydowanie poboczny,
na trzech innych znaczkach; zob. ibidem, nr 211, 278 i 280.
123 Ibidem, nr 281-283.
124 Ibidem, nr 306-308.
218
Friedrich
II. 34. Znaczki pocztowe Wolnego Miasta Gdańska: a) z przedstawieniem kąpieliska w Sopocie;
b) i c) upamiętniające budowę wioski gdańskiej w Magdeburgu
Miasta (il. 34 a)120. Specyficzny status mają ponadto dwa znaczki opub-
likowane w październiku 1937 r., na których przywołano gdańską wioskę
(Danziger Dorf) zbudowaną rok wcześniej w Magdeburgu dla gdańskich imi-
grantów121. Na jednym z nich przedstawiono flagę ze swastyką (il. 34 b), co
stanowiło pierwszy tego rodzaju wypadek122.
Bardzo nieliczne są znaczki, których ikonografia wykraczałaby poza wyróż-
niony powyżej zakres. Do nich należą dwie serie, na których odnajdujemy wize-
runki konkretnych postaci. Są to zresztą późne edycje, z ostatnich już lat Wolnego
Miasta. Pierwszą z tych serii, z wizerunkami Artura Schopenhauera (il. 35 a, b, c),
wydano w 1938 r., w sto pięćdziesiątą rocznicę urodzin sławnego gdańszczanina123,
którego oblicze już wcześniej ozdobiło jeden z tymczasowych gdańskich bonów
pieniężnych. Druga seria - z kwietnia 1939 r. - odnosiła się do zorganizowanego
w Sopocie zjazdu niemieckich lekarzy i przyrodników. Przedstawiono na niej
wybitnych przedstawicieli tych dyscyplin: Gregora Mendla, Roberta Kocha i Wil-
helma Róntgena (il. 35 d, e, f)124. Seria ta stanowi pośród gdańskich edycji wyją-
tek, gdyż nie odnosi się w zakresie ikonograficznym do motywów lokalnych.
120 Ibidem, nr 209.
121 Ibidem, nr 274-275.
122 Być może ma to związek z formułowanymi w tym czasie zapowiedziami zmiany flagi
Wolnego Miasta (por. przyp. 22). Trzeba przy tym dodać, że swastykę umieszczono na omawia-
nym znaczku w szczególny sposób. Nie stanowi ona bowiem przedstawienia heraldycznego, ale
istnieje niejako na zasadzie cytatu. Gdańska wioska została wzniesiona na terenie Rzeszy, a więc
zaprezentowana na znaczku flaga może być rozumiana jako zaznaczenie tego faktu. Równo-
cześnie jednak wyraziste, a nawet ostentacyjne zestawienie owej flagi z herbem Wołnego Miasta
buduje na płaszczyźnie wizualnej związek Gdańska z Rzeszą, związek postulowany w tym
okresie przez narodowosocjalistyczne władze gdańskie. Tak czy inaczej jeszcze w grudniu tego
samego roku swastyka pojawiła się, co prawda tym razem jako motyw zdecydowanie poboczny,
na trzech innych znaczkach; zob. ibidem, nr 211, 278 i 280.
123 Ibidem, nr 281-283.
124 Ibidem, nr 306-308.
218