W tym kontekście na szczególną uwagę zasługuje sgraffito w foyer o wielo-
wątkowej dekoracji figuralnej (il. 15-18). Na ścianach bocznych przedstawiono
przybycie polskich flisaków do portu gdańskiego. Sgraffito ściany głównej
podzielono na trzy części. W centrum pokazano herb Gdańska podtrzymy-
wany przez dwa lwy, ujęty scenami figuralnymi. Lewa ukazywała sceny roz-
grywającą się na Długim Targu, m.in. zawieranie transakcji handlowej między
polskim szlachcicem i gdańskim kupcem. Trzecia część południowego sgraf-
fita ukazywała ucztę odbywającą się na pomoście w pobliżu Motławy.

Tematyka sgraffita inspirowana była zarówno literaturą staropolską, jak
i dziełami gdańskich artystów będącymi świadectwem kultury i obyczajów
miasta34. Pracami, które mogły mieć wpływ na dobór wątków ikonograficz-
nych, są dawne ryciny ogólnie dostępne i wielokrotnie reprodukowane w latach
powojennych (m.in. prace J.F. Schustera, Aegidiusa Dickmanna, Mathiasa Dei-
scha, Friedricha Antona Lohrmanna i Daniela Chodowieckiego) (il. 19-20).
Jednak najistotniejszym wzorem była dla Żuławskiego Apoteoza Gdańska
Izaaka van den Blocke z Czerwonej Sali Ratusza Głównomiejskiego. W obu
kompozycjach można wskazać podobne typy Polaków i gdańszczan, sceny
spławu zboża oraz pejzaże. Jednak Apoteoza Gdańska to dzieło o skompliko-
wanych emblematycznych i symbolicznych treściach, sgraffito kinowe ma zaś
czysto świecką, łatwo czytelną wymowę, zdominowaną przez polską tematykę.
W latach pięćdziesiątych obraz van den Blocka utożsamiano głównie z przed-
stawieniem polskich wpływów w Gdańsku. W tym duchu interpretowano
większość scen i symboli35. Kontynuując to podejście, Żuławski pokazał flisa-
ków jako przodków polskich gdańszczan, których ciężka praca przyczyniła się
do dobrobytu miasta, starając się tym samym uzasadnić ich powojenną obec-
ność w tym mieście36. Młode lwy podtrzymujące herb nawiązywały do naro-
dzin silnego, polskiego Gdańska37. Polski charakter gmachu podkreślały także
często używane - biel i czerwień - barwy występujące w herbie Gdańska, ale
i w polskiej fladze38.

Malarstwo zastosowane w kinie jest przykładem różnorodności postaw
artystycznych i politycznych w państwach socjalistycznych bloku wschod-
niego. W wypadku kina wiązało się to z działalnością pomorskich kolorystów
- tzw. szkoły sopockiej skupionej w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Pięk-
nych w Gdańsku. Od początku lat pięćdziesiątych odgrywała ona szczególnie
istotną rolę w polskim życiu artystycznym. Często krytykowano ją za słabą,

34 S.F. Klonowic, Flis, Kraków 2003; H. Żuławska, Wstęp, [w:] Jacek Żuławski, Gdańsk 1987.

35 Apoteoza Gdańska, „Dziennik Bałtycki” 1953, nr 159, [„Rejsy”, s. 2]; F. Mamuszka, Wiślani
Flisacy, „Dziennik Bałtycki” 1953, nr 147, [„Rejsy”, s. 1]; M. Pelczar, Polski Gdańsk, Gdańsk
1947, s. 44.

36 J. Kilarski, Odbudowujemy Gdańsk, „Stolica” 1949, nr 44-45, s. 13.

37 J. Wnukowa, Śladami Jacka ..., s. 82.

38 O sztuce jako nośniku ogólnych prawd, przyjmowanych przez zbiorową, powierzchowną świa-
domość społeczną, tzw. „myśl potoczną” zob. C. Geertz, Wiedza lokalna, Kraków 2005, s. 81-100.

Kino

„Leningrad”
w Gdańsku

239