DOI Artikel:
Sulewska, Renata: Augsburskie wzory wyposażenia kościołów Prus Królewskich w drugiej połowie XVIII w.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43437#0009
Prace rozpoczęto od ołtarza głównego (świętych Piotra i Pawła), który został
całkowicie odnowiony (totaliter renovatuni) i w 1765 r. pozłocony W tym
samym roku wykonany został także ołtarz do kaplicy Wniebowzięcia NMP (Jan
Bastkowski podał datę, Trochowski zapisał, że jest nowy), natomiast w pozo-
stałych dwóch kaplicach nadal ustawione były stare ołtarze. Nastawę Anioła
Stróża wymieniono w 1768 r. Prace nad jej realizacją albo się przedłużyły, albo
zamówienie nowej nastawy opóźniono, bowiem Trochowski spodziewał się jej
dwa lata wcześniej. W 1770 r. została wykonana ambona, a rok później chrzciel-
nica. Za wyjątkiem dwóch małych ołtarzy ustawionych w nawie kościoła, których
daty powstania nie odnotowano, ale o których wiemy, że musiały być gotowe
przed 1765 r., i to na tyle wcześnie, że prowadząc inne prace, zdążono pokryć
je polichromią i złoceniami, pozostałe elementy wyposażenia, a więc dwa ołta-
rze w kaplicach, ambona i chrzcielnica nie były pozłocone jeszcze w roku 1780.
W tym czasie w kaplicy określonej w wizytacjach jako kaplica św. Józefa nadal
ustawiony był stary ołtarz5.
Tak więc w ciągu kilku lat (między rokiem 1765 a 1780) ten ukończony
przez opata pelplińskiego Tomasza Franciszka Czapskiego i konsekrowany
20 lipca 1767 r. przez sufragana chełmińskiego Fabiana Franciszka Plą-
skowskiego kościół6, uzyskał zmodernizowane i całkowicie nowe wypo-
sażenie7, które można zaliczyć do ciekawszych na tym terenie. Wprowa-
dzone nowe elementy były dobrze odbierane i oceniane przez wizytujących
świątynię. Łukasz Jan Krzykowski ambonę opisał jako „rzeźbą i strukturą
piękną”, a chrzcielnicę określił terminem „wspaniała”, który, jak można
sądzić, odnosił się zarówno do jej formy, jak i rozmiarów, te bowiem szcze-
gólnie zwróciły jego uwagę, skoro odnotował, że ma 12 łokci wysokości.
Jan Bastkowski określił ambonę jako decentissima, podczas gdy w opisach
innych dzieł spotykanych w protokołach wizytacji najbardziej powszech-
nym wartościującym określeniem bywa termin decens (-ends'), który można
przetłumaczyć jako przystojny, przyzwoity, piękny, uroczy czy powabny.
Ambona w Pogódkach (ił. 2) swoją piękną rzeźbę zawdzięcza nieznane-
mu nam niestety snycerzowi, a strukturę wzorowi, który możemy wskazać.
Kompozycja i dekoracja tej kazalnicy jest oparta na sztychu Franza Xavera
5 W kaplicy tej umieszczony jest obecnie ołtarz, którego centralne pole zajmuje rzeźbiarskie
przedstawienie Ukrzyżowania wśród dusz czyśćcowych, por. Krystyna Moisan-Jabłońska, Obraz
czyśćca w sztuce polskiego baroku. Studium ikonograficzno-ikonologiczne, Warszawa 1995, s. 85.
6 O historii kościoła w Pogódkach zob. Romuald Frydrychowicz, Geschichte der Cistercienser-
abtei Pelplin und ihre Bau- und Kunstdenkmaler, Dusseldorf 1905 [?], s. 217-222; ADP, sygn. G 70:
Visitatio generalis ecclesiar[um] Decanatuum Dirschavien[sis] et Starogar[diensis], k. 430 r.
7 Fotografie wybranych elementów wyposażenia kościoła w Pogódkach zob. Katalog
Zabytków Sztuki w Polsce [dalej: KZSP], red. Jerzy Z. Łoziński, Barbara Wolff-Łozińska, Seria
nowa, t. 5: Województwo gdańskie, red. Barbara Roli, Iwona Strzelecka, z. 3: Kościerzyna, Skar-
szewy i okolice, oprać. Barbara Roli, Iwona Strzelecka, Warszawa 1993, il. 95,102, 108, 112, 113,
117, 118. W publikacji nie odnotowano dokładnych dat ich powstania; por. ibidem, s. 44-45.
Augsburskie
wzory
elementów...
7
całkowicie odnowiony (totaliter renovatuni) i w 1765 r. pozłocony W tym
samym roku wykonany został także ołtarz do kaplicy Wniebowzięcia NMP (Jan
Bastkowski podał datę, Trochowski zapisał, że jest nowy), natomiast w pozo-
stałych dwóch kaplicach nadal ustawione były stare ołtarze. Nastawę Anioła
Stróża wymieniono w 1768 r. Prace nad jej realizacją albo się przedłużyły, albo
zamówienie nowej nastawy opóźniono, bowiem Trochowski spodziewał się jej
dwa lata wcześniej. W 1770 r. została wykonana ambona, a rok później chrzciel-
nica. Za wyjątkiem dwóch małych ołtarzy ustawionych w nawie kościoła, których
daty powstania nie odnotowano, ale o których wiemy, że musiały być gotowe
przed 1765 r., i to na tyle wcześnie, że prowadząc inne prace, zdążono pokryć
je polichromią i złoceniami, pozostałe elementy wyposażenia, a więc dwa ołta-
rze w kaplicach, ambona i chrzcielnica nie były pozłocone jeszcze w roku 1780.
W tym czasie w kaplicy określonej w wizytacjach jako kaplica św. Józefa nadal
ustawiony był stary ołtarz5.
Tak więc w ciągu kilku lat (między rokiem 1765 a 1780) ten ukończony
przez opata pelplińskiego Tomasza Franciszka Czapskiego i konsekrowany
20 lipca 1767 r. przez sufragana chełmińskiego Fabiana Franciszka Plą-
skowskiego kościół6, uzyskał zmodernizowane i całkowicie nowe wypo-
sażenie7, które można zaliczyć do ciekawszych na tym terenie. Wprowa-
dzone nowe elementy były dobrze odbierane i oceniane przez wizytujących
świątynię. Łukasz Jan Krzykowski ambonę opisał jako „rzeźbą i strukturą
piękną”, a chrzcielnicę określił terminem „wspaniała”, który, jak można
sądzić, odnosił się zarówno do jej formy, jak i rozmiarów, te bowiem szcze-
gólnie zwróciły jego uwagę, skoro odnotował, że ma 12 łokci wysokości.
Jan Bastkowski określił ambonę jako decentissima, podczas gdy w opisach
innych dzieł spotykanych w protokołach wizytacji najbardziej powszech-
nym wartościującym określeniem bywa termin decens (-ends'), który można
przetłumaczyć jako przystojny, przyzwoity, piękny, uroczy czy powabny.
Ambona w Pogódkach (ił. 2) swoją piękną rzeźbę zawdzięcza nieznane-
mu nam niestety snycerzowi, a strukturę wzorowi, który możemy wskazać.
Kompozycja i dekoracja tej kazalnicy jest oparta na sztychu Franza Xavera
5 W kaplicy tej umieszczony jest obecnie ołtarz, którego centralne pole zajmuje rzeźbiarskie
przedstawienie Ukrzyżowania wśród dusz czyśćcowych, por. Krystyna Moisan-Jabłońska, Obraz
czyśćca w sztuce polskiego baroku. Studium ikonograficzno-ikonologiczne, Warszawa 1995, s. 85.
6 O historii kościoła w Pogódkach zob. Romuald Frydrychowicz, Geschichte der Cistercienser-
abtei Pelplin und ihre Bau- und Kunstdenkmaler, Dusseldorf 1905 [?], s. 217-222; ADP, sygn. G 70:
Visitatio generalis ecclesiar[um] Decanatuum Dirschavien[sis] et Starogar[diensis], k. 430 r.
7 Fotografie wybranych elementów wyposażenia kościoła w Pogódkach zob. Katalog
Zabytków Sztuki w Polsce [dalej: KZSP], red. Jerzy Z. Łoziński, Barbara Wolff-Łozińska, Seria
nowa, t. 5: Województwo gdańskie, red. Barbara Roli, Iwona Strzelecka, z. 3: Kościerzyna, Skar-
szewy i okolice, oprać. Barbara Roli, Iwona Strzelecka, Warszawa 1993, il. 95,102, 108, 112, 113,
117, 118. W publikacji nie odnotowano dokładnych dat ich powstania; por. ibidem, s. 44-45.
Augsburskie
wzory
elementów...
7