DOI Artikel:
Sulewska, Renata: Augsburskie wzory wyposażenia kościołów Prus Królewskich w drugiej połowie XVIII w.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43437#0011
nr 2 z serii 160 zawierającej projekty ołta-
rzy11. Oba wzory Habermanna - ambony
i ołtarza - wykorzystane przez wykonują-
cych wyposażenie kościoła w Pogódkach
snycerzy należą do serii, które przez mo-
nografistkę tego artysty zostały zaliczone
do prac wykonanych między rokiem 1750
a 176512. Niestety, wobec braku dat na po-
szczególnych sztychach i seriach trudno
ustalić, jak szybko ryciny te dotarły na teren
Prus Królewskich13. Sposób wykorzystania
projektu Habermanna w tych pogódkow-
skich nastawach jest dobrym przykładem
zastosowania kompilacji wzorów, przy za-
chowaniu dominującej roli jednego. Środ-
kowe kolumny obu ołtarzy zostały opraco-
wane odmiennie niż w Habermannowskim
wzorze. Mają lekko skręcone czy raczej
„falujące” trzony, pokryte rokokowym or-
namentem. Takie rozwiązanie, spotykane
również w innych realizacjach na terenie
Prus Królewskich (np. w ołtarzach ustawio-
nych w bocznych kaplicach kościoła w Pia-
secznie czy w ołtarzu głównym w Pieniąż-
kowie), także można odnaleźć we wzor-
II. 3. Franz Xaver Habermann, wyd. Johann
Georg Hertel, rycina nr 1 z serii nr 166,
fot. www.albion-prints.com
nikach wydawanych w Augsburgu, który
w XVIII w. wysuwa się na czoło produkcji graficznej w Europie, szczególnie
pod względem tzw. „rycin ornamentalnych”14. O tym, jak inaczej mógł być
11 Betlej, Zbiór..., s. 10, ii. 2, 77.
12 Krull, FranzXaver..., s. 26, 29; Betlej, Zbiór..., s. 10.
13 Augsburskie, rokokowe „ryciny ornamentalne” są wprawdzie sygnowane, ale nie są da-
towane. Dla podjętej przez Krull próby określenia dat ich powstania punktem wyjścia stała
się analiza stylistyczna stosowanych przez Habermanna form, głównie ornamentu. Badaczka
ta wydzieliła cztery, uszeregowane chronologicznie, grupy stylistyczne, do których przypisała
poszczególne serie rycin. Sztychy grupy pierwszej powstały w latach około 1746-około 1750,
drugiej - około 1750-1765, trzeciej - około 1765-1770. W grupie czwartej zawierają się te prace
Habermanna, w których można odnaleźć wpływ wczesnego klasycyzmu Ludwika XVI, Krull,
FranzXaver..., s. 21-29; Betlej, Zbiór..., s. 9.
14 Baroque and Rococo Pictorial Imagery. The 1758-60 Hertel Edition of Ripa’s Icono-
logia with 200 Engraved Illustrations, ed. Edward A. Maser, New York 1971, s. xiii. Wybraną
literaturę poświęconą osiemnastowiecznym niemieckim sztychom ornamentalnym podaj e
Andrzej Betlej, zob. idem, Zbiór..., s. 13-16. Na temat „rycin ornamentalnych” i związanych
z nimi problemów badawczych zob. Andrzej Betlej, „[...] Kopersztychów niechaj zażywa”. Uwagi
na temat oddziaływania augsburskich „rycin ornamentalnych”. Zarys problematyki i perspektywy
9
rzy11. Oba wzory Habermanna - ambony
i ołtarza - wykorzystane przez wykonują-
cych wyposażenie kościoła w Pogódkach
snycerzy należą do serii, które przez mo-
nografistkę tego artysty zostały zaliczone
do prac wykonanych między rokiem 1750
a 176512. Niestety, wobec braku dat na po-
szczególnych sztychach i seriach trudno
ustalić, jak szybko ryciny te dotarły na teren
Prus Królewskich13. Sposób wykorzystania
projektu Habermanna w tych pogódkow-
skich nastawach jest dobrym przykładem
zastosowania kompilacji wzorów, przy za-
chowaniu dominującej roli jednego. Środ-
kowe kolumny obu ołtarzy zostały opraco-
wane odmiennie niż w Habermannowskim
wzorze. Mają lekko skręcone czy raczej
„falujące” trzony, pokryte rokokowym or-
namentem. Takie rozwiązanie, spotykane
również w innych realizacjach na terenie
Prus Królewskich (np. w ołtarzach ustawio-
nych w bocznych kaplicach kościoła w Pia-
secznie czy w ołtarzu głównym w Pieniąż-
kowie), także można odnaleźć we wzor-
II. 3. Franz Xaver Habermann, wyd. Johann
Georg Hertel, rycina nr 1 z serii nr 166,
fot. www.albion-prints.com
nikach wydawanych w Augsburgu, który
w XVIII w. wysuwa się na czoło produkcji graficznej w Europie, szczególnie
pod względem tzw. „rycin ornamentalnych”14. O tym, jak inaczej mógł być
11 Betlej, Zbiór..., s. 10, ii. 2, 77.
12 Krull, FranzXaver..., s. 26, 29; Betlej, Zbiór..., s. 10.
13 Augsburskie, rokokowe „ryciny ornamentalne” są wprawdzie sygnowane, ale nie są da-
towane. Dla podjętej przez Krull próby określenia dat ich powstania punktem wyjścia stała
się analiza stylistyczna stosowanych przez Habermanna form, głównie ornamentu. Badaczka
ta wydzieliła cztery, uszeregowane chronologicznie, grupy stylistyczne, do których przypisała
poszczególne serie rycin. Sztychy grupy pierwszej powstały w latach około 1746-około 1750,
drugiej - około 1750-1765, trzeciej - około 1765-1770. W grupie czwartej zawierają się te prace
Habermanna, w których można odnaleźć wpływ wczesnego klasycyzmu Ludwika XVI, Krull,
FranzXaver..., s. 21-29; Betlej, Zbiór..., s. 9.
14 Baroque and Rococo Pictorial Imagery. The 1758-60 Hertel Edition of Ripa’s Icono-
logia with 200 Engraved Illustrations, ed. Edward A. Maser, New York 1971, s. xiii. Wybraną
literaturę poświęconą osiemnastowiecznym niemieckim sztychom ornamentalnym podaj e
Andrzej Betlej, zob. idem, Zbiór..., s. 13-16. Na temat „rycin ornamentalnych” i związanych
z nimi problemów badawczych zob. Andrzej Betlej, „[...] Kopersztychów niechaj zażywa”. Uwagi
na temat oddziaływania augsburskich „rycin ornamentalnych”. Zarys problematyki i perspektywy
9