DOI article:
Sulewska, Renata: Augsburskie wzory wyposażenia kościołów Prus Królewskich w drugiej połowie XVIII w.
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.43437#0016
co szczególnie dobrze jest widoczne w partii
uproszczonego w stosunku do wzoru zwieńcze-
nia31. Ażurowe arkady części bocznych zastąpił
niszami, w których ustawił figury Równocześ-
nie, dopasowując strukturę nastawy do wnętrza
kościoła, wprowadził odmienne od zapropo-
nowanych przez Habermanna proporcje cało-
ści. Ołtarz zabudowuje całą ścianę zamykającą
prezbiterium. W stosunku do wzoru został
może nieco obniżony i przede wszystkim roz-
ciągnięty na boki. Skrajne przęsła ustawione
są bardziej równolegle w stosunku do środko-
wego32, a to zostało wydzielone dodatkowymi
kolumnami.
Według wzoru Habermanna powstały jesz-
cze dwa inne elementy wyposażenia tego koś-
cioła - ołtarz ustawiony w kaplicy wyodrębnionej
na zakończeniu nawy północnej i ambona. Ołtarz
ten we wspomnianej wizytacji określony jako
,,Najś[więtszej] Panny Różańcowej, Bracki, w któ-
rym obraz z srebrną sukienką na dni powszechne,
innym podobnym zamyka się obrazem”33, został
wykonany według ryciny nr 3 z serii nr 49,
a wazy dodane po bokach zwieńczenia być może
zaczerpnięto z ryciny nr 2 tej samej serii wydanej przez Hertla34. Wykonując go,
podobnie jak w ołtarzu głównym tego kościoła, wprowadzono do wzoru - projektu
modyfikacje. Zmieniono proporcje nastawy i silniej zaakcentowano zwarte grupy
zwielokrotnionych lizen ujmujących część środkową.
Bogato dekorowaną ambonę dopasowano nie tylko do wnętrza świątyni, ale
i ołtarza głównego. Odnajdując odpowiedni punkt widokowy, odnosimy wraże-
nie, że głosi z niej kazanie stojący w koszu św. Piotr (naprawdę ustawiony w niszy
ołtarza głównego). Kosz ambony dekorują posrebrzone „kaboszony”, przypo-
minające wielkie perły (symbolizujące Logos - wcielenie), ujęte w ukształtowaną
z rokokowego ornamentu oprawę. Prowadzą do niego osłonięte balustradą i za-
mknięte bramką schody. Kompozycja i dekoracja kazalnicy zostały stworzone
dzięki połączeniu elementów zaczerpniętych z dwóch różnych wzorów. Kosz,
zapiecek, baldachim, a także dekorujące je ornamenty powtarzają te z lewej
II. 7. Franz Xaver Habermann, wyd. Johann
Georg Hertel, rycina nr 3 z serii nr 160,
repr. Betlej, Zbiór..ii. 78
31 Zredukowanie dekoracji ornamentalnych w partii zwieńczenia kontrastujące z dekora-
cją w partii cokołu, może sugerować, że zwieńczenie uległo przekształceniu.
32 Plan ołtarza z ryciny nr 3 serii nr 160 Habermanna umieszczony jest na sztychu nr 5 tej
serii (plan oznaczony nr 3), zob. Betlej, Zbiór..., ii. 16, 80.
33 ADP, sygn. G 71: Visitatio [...] Decanatuum Neoburgensis &Maevensis, k. 75v.
34 Zob. przyp. 24.
14
uproszczonego w stosunku do wzoru zwieńcze-
nia31. Ażurowe arkady części bocznych zastąpił
niszami, w których ustawił figury Równocześ-
nie, dopasowując strukturę nastawy do wnętrza
kościoła, wprowadził odmienne od zapropo-
nowanych przez Habermanna proporcje cało-
ści. Ołtarz zabudowuje całą ścianę zamykającą
prezbiterium. W stosunku do wzoru został
może nieco obniżony i przede wszystkim roz-
ciągnięty na boki. Skrajne przęsła ustawione
są bardziej równolegle w stosunku do środko-
wego32, a to zostało wydzielone dodatkowymi
kolumnami.
Według wzoru Habermanna powstały jesz-
cze dwa inne elementy wyposażenia tego koś-
cioła - ołtarz ustawiony w kaplicy wyodrębnionej
na zakończeniu nawy północnej i ambona. Ołtarz
ten we wspomnianej wizytacji określony jako
,,Najś[więtszej] Panny Różańcowej, Bracki, w któ-
rym obraz z srebrną sukienką na dni powszechne,
innym podobnym zamyka się obrazem”33, został
wykonany według ryciny nr 3 z serii nr 49,
a wazy dodane po bokach zwieńczenia być może
zaczerpnięto z ryciny nr 2 tej samej serii wydanej przez Hertla34. Wykonując go,
podobnie jak w ołtarzu głównym tego kościoła, wprowadzono do wzoru - projektu
modyfikacje. Zmieniono proporcje nastawy i silniej zaakcentowano zwarte grupy
zwielokrotnionych lizen ujmujących część środkową.
Bogato dekorowaną ambonę dopasowano nie tylko do wnętrza świątyni, ale
i ołtarza głównego. Odnajdując odpowiedni punkt widokowy, odnosimy wraże-
nie, że głosi z niej kazanie stojący w koszu św. Piotr (naprawdę ustawiony w niszy
ołtarza głównego). Kosz ambony dekorują posrebrzone „kaboszony”, przypo-
minające wielkie perły (symbolizujące Logos - wcielenie), ujęte w ukształtowaną
z rokokowego ornamentu oprawę. Prowadzą do niego osłonięte balustradą i za-
mknięte bramką schody. Kompozycja i dekoracja kazalnicy zostały stworzone
dzięki połączeniu elementów zaczerpniętych z dwóch różnych wzorów. Kosz,
zapiecek, baldachim, a także dekorujące je ornamenty powtarzają te z lewej
II. 7. Franz Xaver Habermann, wyd. Johann
Georg Hertel, rycina nr 3 z serii nr 160,
repr. Betlej, Zbiór..ii. 78
31 Zredukowanie dekoracji ornamentalnych w partii zwieńczenia kontrastujące z dekora-
cją w partii cokołu, może sugerować, że zwieńczenie uległo przekształceniu.
32 Plan ołtarza z ryciny nr 3 serii nr 160 Habermanna umieszczony jest na sztychu nr 5 tej
serii (plan oznaczony nr 3), zob. Betlej, Zbiór..., ii. 16, 80.
33 ADP, sygn. G 71: Visitatio [...] Decanatuum Neoburgensis &Maevensis, k. 75v.
34 Zob. przyp. 24.
14