Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (13.2014)

IL 13. Dąbrówka, kościół p.w. św. Jana
Nepomucena, ołtarz główny, po 1768,
fot. Renata Sulewska


II. 14. Joseph Anton Feuchtmayer,
wyd. Gottfried Bernhard Góz,
rycina nr 5, MAK - Osterreichisches
Museum fur angewandte Kunst /
Gegenwartskunst, Wiedeń,
fot. © MAK

wionę są anioły, stały się silnym, dominującym
elementem całej nastawy, a zwieńczenie obniżono
i rozciągnięto na boki.
Kompozycja dwóch przytęczowych ołtarzy bocz-
nych (w części środkowej analogicznych) powtarza
tę z jednej z rycin, co prawda o nieustalonym autor-
stwie, ale wiązanej z Habermannem45. Zasadnicza
różnica między wzorem a naśladującymi go realiza-
cjami polega na stopieniu w jedną całość oddziel-
nych na rycinie elementów - mensy i cokołów
podkolumnowych, natomiast odmienne ukształto-
wanie zwieńczenia w jednym z nich wydaje się póź-
niejszą przeróbką. Zwieńczenie to bowiem odpo-
wiada zamieszczonemu na sztychu, według którego
wykonany został trzeci ołtarz boczny tej świątyni,
ustawiony przy południowej ścianie korpusu46. Dla
stworzenia tego retabulum posłużono się ryciną
Habermanna przedstawiającą antyarchitektoniczną
nastawę zwieńczoną rocailleowym kartuszem47.
Snycerz wykonujący nastawę w Dąbrówce z wklę-
słej, zaproponowanej przez Habermanna, stworzył
płaską, przystawioną do ściany, ale zachował asy-
metryczną kompozycję, i jak można sądzić, także
kartuszowe zwieńczenie, które następnie (w nie-
znanym czasie) zostało zamienione z tym z ołtarza
przytęczowego. Można przypuszczać, że oba ołta-
rze ustawione przy ścianie tęczowej, identyczne
w części dolnej, miały też pierwotnie takie same
zwieńczenia i tworzyły parę nastaw ukształtowa-
nych analogicznie.
O sile i potencjale oddziaływania „rycin orna-
mentalnych” produkowanych w Augsburgu na dzieła
45 Por. Betlej, Zbiór..., s. 10, ił. 6, 73; KZSP, 1.11, z. 17, ił. 16.
46 W polu tego retabulum umieszczony jest obraz Niepo-
kalane Poczęcie NMP.
47 Rycina nr 1 z serii nr 80 z lat 1746-około 1750, wydanej
przez Johanna Georga Hertla. Sygnowana na dole karty po lewej:
Fr. Xav. Haberman[n]. del.; pośrodku: Nr 80; po prawej: Job.
Georg Hertel, exc. A.V.; nieco wyżej po prawej: 1. (w zbiorach
Victoria and Albert Museum w Londynie; zob. http://collec-
tions.vam.ac.uk/item/O762047/design-for-an-franz-xaver-
-habermann/ dostęp 2.06.2016). Ten sam wzór został wykorzy-
stany do stworzenia dwóch ołtarzy przytęczowych w kościele
p.w. św. Andrzeja w Garczynie.

18