DOI Artikel:
Sulewska, Renata: Augsburskie wzory wyposażenia kościołów Prus Królewskich w drugiej połowie XVIII w.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43437#0023
Pomimo wprowadzonych różnorodnych modyfikacji wszystkie wymienione ka-
zalnice dość wiernie powtarzają wzory
Dzieła naśladujące prace Habermanna i Feuchtmayera nie wyczerpują zja-
wiska oddziaływania „rycin ornamentalnych” publikowanych w Augsburgu
na snycerstwo Prus Królewskich drugiej połowy XVIII w. Formy zachowa-
nych ołtarzy, ambon, chrzcielnic poświadczają, że znane tu były prace takich
artystów, jak chociażby: Carl Ignaz Junck60, Emanuel Eichel (1717-1782)61,
Christian Friedrich Rudolph (1692-1754)62, Jeremias Wachsmuth (1711(?)—
1771)63, Johann Joseph Obrist (zm. 1756)64, Klauberowie (Joseph Sebastian,
około 1700-1768; Johann Baptist 1712-po 1787)65.
„Inwencje” Juncka, bogate i fantazyjne, przesycone bujnym ornamentem
powtarzają takie realizacje, jak ambona w kościele św. Stanisława w Subko-
wach66 czy wykonane według tego samego wzoru elementy (głównie balda-
chimy) ambony i chrzcielnicy w sanktuarium w Piasecznie67. Z innej ryciny
tej serii (nr 31) Juncka skorzystał autor chrzcielnicy (około 1765) w kościele
p.w. Bożego Ciała w Pelplinie, wykonując jej zapiecek i baldachim68. Najbogat-
szym spośród zachowanych na terenie Prus Królewskich dzieł zainspirowanych
przez pracę Juncka jest ołtarz główny w kościele w Pieniążkowie (il. 16), wznie-
siony około 1766 r. z inicjatywy kasztelana brzesko-kujawskiego Pawła Dąmb-
skiego (zm. 1783)69. Chociaż rycina Juncka (il. 17) nie zawiera sugestii o jej
dwuwariantowym wykorzystaniu, to jako taka została potraktowana - ołtarz
w Pieniążkowie swoją strukturę i dekorację uzyskał po zestawieniu lewej
der Staatlichen Museen w Berlinie, sygn. OS 3736: Fr. Xav. Habermann, Kirchliche Ausstat-
tungstiicke, zob. Katalog der Ornamentstich Sammlung der Staatlichen Kunstbibliothek Berlin,
Berlin, Leipzig 1939, s. 470, kat. 3736. W Zamartem został rozbudowany program rzeźbiarski
i zmieniony kształt kosza.
60 Allgemeines Lexikon der bildenden Kunstler von der Antike bis zur Gegenwart, begriindet
von Ulrich Thieme, Felix Becker, hrsg. Hans Vollmer, Bd. 19, Leipzig 1926, s. 314.
61 Ibidem, Bd. 10, Leipzig 1914, s. 403; Albert Hammerle, Die Familie der Eichel, „Das
schwabische Museum. Zeitschrift fur Kultur, Kunst und Geschichte Schwabens” 1926, s. 57-58.
62 Allgemeines Lexikon.Bd. 29, Leipzig 1935, s. 159 (opracowanie hasła - Norbert Lieb).
63 Ibidem, Bd. 35, Leipzig 1942, s. 5.
64 Ibidem, Bd. 25, Leipzig 1931, s. 552-553.
65 Ibidem, Bd. 20, Leipzig 1927, s. 411-412 (opracowanie hasła - Albert Hammerle); The
Dictionary of Art, ed. Jane Turner, vol. 18, Oxford 1996, s. 106-107.
66 Wzorem była tu rycina nr 3 z serii nr 31 wydanej przez Hertla (zob. Betlej, Zbiór...,
il. 124). Seria zachowana w Ornamentstichsammlung der Kunstbibliothek der Staatlichen
Museen w Berlinie, sygn. 3733 1+2, zob. Katalog der Ornamentstich..., s. 470.
67 Na rycinie Juncka dwa putta po bokach zapiecka podtrzymują draperię podwieszoną
pod baldachimem. Zarówno chrzcielnica, jak i ambona w Piasecznie nie mają takiej draperii, ale
dwa putta umieszczone po bokach pozostały. Kosze obu podtrzymywane są przez putto podob-
nie jak na rycinie nr 4 tej serii (nr 31), zob. Betlej, Zbiór..., il. 125. Niewykluczone, że wykonując
je, korzystano także z innych sztychów tej serii, zob. ibidem, il. 123-125.
68 Janusz Ciemnołoński, Janusz S. Pasierb, Pelplin, Wrocław 1978, s. 306. Tym razem wzo-
rem była rycina nr 1 z serii nr 31, zob. Betlej, Zbiór..il. 122.
69 ADP, sygn. G 61: Visitatio [...] Decanatuum Maerenjsis] et Neoburgen[sis], s. 582.
Augsburskie
wzory
elementów...
21
zalnice dość wiernie powtarzają wzory
Dzieła naśladujące prace Habermanna i Feuchtmayera nie wyczerpują zja-
wiska oddziaływania „rycin ornamentalnych” publikowanych w Augsburgu
na snycerstwo Prus Królewskich drugiej połowy XVIII w. Formy zachowa-
nych ołtarzy, ambon, chrzcielnic poświadczają, że znane tu były prace takich
artystów, jak chociażby: Carl Ignaz Junck60, Emanuel Eichel (1717-1782)61,
Christian Friedrich Rudolph (1692-1754)62, Jeremias Wachsmuth (1711(?)—
1771)63, Johann Joseph Obrist (zm. 1756)64, Klauberowie (Joseph Sebastian,
około 1700-1768; Johann Baptist 1712-po 1787)65.
„Inwencje” Juncka, bogate i fantazyjne, przesycone bujnym ornamentem
powtarzają takie realizacje, jak ambona w kościele św. Stanisława w Subko-
wach66 czy wykonane według tego samego wzoru elementy (głównie balda-
chimy) ambony i chrzcielnicy w sanktuarium w Piasecznie67. Z innej ryciny
tej serii (nr 31) Juncka skorzystał autor chrzcielnicy (około 1765) w kościele
p.w. Bożego Ciała w Pelplinie, wykonując jej zapiecek i baldachim68. Najbogat-
szym spośród zachowanych na terenie Prus Królewskich dzieł zainspirowanych
przez pracę Juncka jest ołtarz główny w kościele w Pieniążkowie (il. 16), wznie-
siony około 1766 r. z inicjatywy kasztelana brzesko-kujawskiego Pawła Dąmb-
skiego (zm. 1783)69. Chociaż rycina Juncka (il. 17) nie zawiera sugestii o jej
dwuwariantowym wykorzystaniu, to jako taka została potraktowana - ołtarz
w Pieniążkowie swoją strukturę i dekorację uzyskał po zestawieniu lewej
der Staatlichen Museen w Berlinie, sygn. OS 3736: Fr. Xav. Habermann, Kirchliche Ausstat-
tungstiicke, zob. Katalog der Ornamentstich Sammlung der Staatlichen Kunstbibliothek Berlin,
Berlin, Leipzig 1939, s. 470, kat. 3736. W Zamartem został rozbudowany program rzeźbiarski
i zmieniony kształt kosza.
60 Allgemeines Lexikon der bildenden Kunstler von der Antike bis zur Gegenwart, begriindet
von Ulrich Thieme, Felix Becker, hrsg. Hans Vollmer, Bd. 19, Leipzig 1926, s. 314.
61 Ibidem, Bd. 10, Leipzig 1914, s. 403; Albert Hammerle, Die Familie der Eichel, „Das
schwabische Museum. Zeitschrift fur Kultur, Kunst und Geschichte Schwabens” 1926, s. 57-58.
62 Allgemeines Lexikon.Bd. 29, Leipzig 1935, s. 159 (opracowanie hasła - Norbert Lieb).
63 Ibidem, Bd. 35, Leipzig 1942, s. 5.
64 Ibidem, Bd. 25, Leipzig 1931, s. 552-553.
65 Ibidem, Bd. 20, Leipzig 1927, s. 411-412 (opracowanie hasła - Albert Hammerle); The
Dictionary of Art, ed. Jane Turner, vol. 18, Oxford 1996, s. 106-107.
66 Wzorem była tu rycina nr 3 z serii nr 31 wydanej przez Hertla (zob. Betlej, Zbiór...,
il. 124). Seria zachowana w Ornamentstichsammlung der Kunstbibliothek der Staatlichen
Museen w Berlinie, sygn. 3733 1+2, zob. Katalog der Ornamentstich..., s. 470.
67 Na rycinie Juncka dwa putta po bokach zapiecka podtrzymują draperię podwieszoną
pod baldachimem. Zarówno chrzcielnica, jak i ambona w Piasecznie nie mają takiej draperii, ale
dwa putta umieszczone po bokach pozostały. Kosze obu podtrzymywane są przez putto podob-
nie jak na rycinie nr 4 tej serii (nr 31), zob. Betlej, Zbiór..., il. 125. Niewykluczone, że wykonując
je, korzystano także z innych sztychów tej serii, zob. ibidem, il. 123-125.
68 Janusz Ciemnołoński, Janusz S. Pasierb, Pelplin, Wrocław 1978, s. 306. Tym razem wzo-
rem była rycina nr 1 z serii nr 31, zob. Betlej, Zbiór..il. 122.
69 ADP, sygn. G 61: Visitatio [...] Decanatuum Maerenjsis] et Neoburgen[sis], s. 582.
Augsburskie
wzory
elementów...
21