DOI Artikel:
Sulewska, Renata: Augsburskie wzory wyposażenia kościołów Prus Królewskich w drugiej połowie XVIII w.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43437#0030
Renata koroną, Andrea Pozzo wprowadził również w ołtarzu w Oratorio S. Bernar-
Sulewska j0 w Montepulciano91. Najwcześniejszym ołtarzem na terenie Rzeczpospoli-
tej, w którym pojawia się zbliżone rozwiązanie, choć nie w wersji z dodatko-
wymi kolumnami i szeroko rozsuniętą tkaniną jak w Prusach Królewskich,
jest ołtarz główny w kościele Norbertanek w Imbramowicach, zaprojektowa-
ny przez Kacpra Bażankę w 1711 r.92
O charakterze wnętrza gotyckiego kościoła w Piasecznie zadecydowało
snycerskie wyposażenie o formach rokokowych. Poza ołtarzem głównym
formy takie mają ołtarze ustawione przy filarach i w kaplicach93, konfesjonały,
ambona wykonana przed 1766 r.94, chrzcielnica, którą novo erectum et deau-
ratum anno 178095. Podobnie zbudowany w 1762 r. chór muzyczny i prospekt
organowy opisane w wizytacji kościoła jako artificiose sculptus, niepozłocone
jeszcze w roku 176696. Spośród czterech bogatych, antyarchitektonicznych,
„oklejonych” rokokowym ornamentem nastaw przyfilarowych, dwie usta-
wione bliżej prezbiterium (św. Jana Nepomucena i św. Andrzeja) w 1780 r. były
już ukończone, pozostałe czekały „odzłoty i malowania obrazów”97. Te nama-
lowano zapewne do roku następnego, kiedy to oba ołtarze, w sporządzonym
w 1781 r. opisie kościoła, wymieniane są już z wezwaniami (św. Antoniego
Padewskiego i św. Marii Magdaleny), ale nadal nie były pozłocone. Wszystkie
ustawione przy filarach retabula są określane w tym czasie jako nowo wznie-
sione, ale niewykluczone, że rozpoczęto je jeszcze około roku 176698.
Kaplice kościoła w Piasecznie zostały zbudowane w połowie XVIII w. „Jedna
Ś[w.] Józefa od północy wymurowana z fundamentu [...] jest w R[oku] 1755.
Druga kaplica Bracka Szkaplerza Ś[więtego] [...] od południa w Roku 1758”99.
91 Zob. Kerber, Andrea Pozzo..., s. 201, ii. 101.
92 Ołtarz, jak wiemy, nawiązuje do projektów Pozza. Jerzy Kowalczyk, Andrea Pozzo a późny
barok w Polsce (cz. 1). Traktat i ołtarze, „Biuletyn Historii Sztuki” 1975, nr 2, s. 166-168, ii. 5.
93 W protokole wizytacji z 1766 r. dwa ołtarze św. Walentego i Trzech Króli określane są jako
veteris sculpturae - ADP, sygn. G 61: Visitatio [...] Decanatuum Mnerenfsis] et Neoburgen[sis],
s. 362. Są to zapewne zachowane do dziś dwa ołtarze boczne ustawione przy wschodnich ścia-
nach naw bocznych. Południowy dekorowany jest akantem i zapewne powstał w końcu XVII lub
na początku XVIII w. Północny ma strukturę i niektóre elementy zdobnicze typowe dla dru-
giego dziesięciolecia XVII w., ale w XVIII w. został wzbogacony o rokokowe uszaki.
94 ADP, sygn. G 61: Visitatio [...] Decanatuum Mnerenfsis] et Neoburgen[sis], s. 363.
95 ADP, sygn. G 71: Visitatio [... ] Decanatuum Neoburgensis & Maevensis (Descriptio Eccle-
siae Piasecensis et Opalenensis Anno 1781), k. 148v.
96 ADP, sygn. G 61: Visitatio [...] Decanatuum Mnerenfsis] et Neoburgen[sis], s. 373
97 ADP, sygn. G 71: Visitatio [...] Decanatuum Neoburgensis &Maevensis, k. 131 v.
98 ADP, sygn. G 61: Visitatio [...] Decanatuum Mnerenfsis] et Neoburgen[sis], s. 362; sygn.
G 71: Visitatio [...] Decanatuum Neoburgensis & Maevensis (Descriptio Ecclesiae Piasecensis
et Opalenensis Anno 1781), k. 148 r.
99 ADP, sygn. G 71: Visitatio [... ] Decanatuum Neoburgensis & Maevensis, k. 131 r. Warto
dodać, że w protokole wizytacji z 1781 r. data powstania drugiej kaplicy (Bractwa Szkaplerza
Świętego) jest o rokpóźniejsza (1759), zob. ADP, sygn. G 71: Visitatio [...] Decanatuum Neobur-
gensis & Maevensis (Descriptio Ecclesiae Piasecensis et Opalenensis Anno 1781), k. 147 r.
28
Sulewska j0 w Montepulciano91. Najwcześniejszym ołtarzem na terenie Rzeczpospoli-
tej, w którym pojawia się zbliżone rozwiązanie, choć nie w wersji z dodatko-
wymi kolumnami i szeroko rozsuniętą tkaniną jak w Prusach Królewskich,
jest ołtarz główny w kościele Norbertanek w Imbramowicach, zaprojektowa-
ny przez Kacpra Bażankę w 1711 r.92
O charakterze wnętrza gotyckiego kościoła w Piasecznie zadecydowało
snycerskie wyposażenie o formach rokokowych. Poza ołtarzem głównym
formy takie mają ołtarze ustawione przy filarach i w kaplicach93, konfesjonały,
ambona wykonana przed 1766 r.94, chrzcielnica, którą novo erectum et deau-
ratum anno 178095. Podobnie zbudowany w 1762 r. chór muzyczny i prospekt
organowy opisane w wizytacji kościoła jako artificiose sculptus, niepozłocone
jeszcze w roku 176696. Spośród czterech bogatych, antyarchitektonicznych,
„oklejonych” rokokowym ornamentem nastaw przyfilarowych, dwie usta-
wione bliżej prezbiterium (św. Jana Nepomucena i św. Andrzeja) w 1780 r. były
już ukończone, pozostałe czekały „odzłoty i malowania obrazów”97. Te nama-
lowano zapewne do roku następnego, kiedy to oba ołtarze, w sporządzonym
w 1781 r. opisie kościoła, wymieniane są już z wezwaniami (św. Antoniego
Padewskiego i św. Marii Magdaleny), ale nadal nie były pozłocone. Wszystkie
ustawione przy filarach retabula są określane w tym czasie jako nowo wznie-
sione, ale niewykluczone, że rozpoczęto je jeszcze około roku 176698.
Kaplice kościoła w Piasecznie zostały zbudowane w połowie XVIII w. „Jedna
Ś[w.] Józefa od północy wymurowana z fundamentu [...] jest w R[oku] 1755.
Druga kaplica Bracka Szkaplerza Ś[więtego] [...] od południa w Roku 1758”99.
91 Zob. Kerber, Andrea Pozzo..., s. 201, ii. 101.
92 Ołtarz, jak wiemy, nawiązuje do projektów Pozza. Jerzy Kowalczyk, Andrea Pozzo a późny
barok w Polsce (cz. 1). Traktat i ołtarze, „Biuletyn Historii Sztuki” 1975, nr 2, s. 166-168, ii. 5.
93 W protokole wizytacji z 1766 r. dwa ołtarze św. Walentego i Trzech Króli określane są jako
veteris sculpturae - ADP, sygn. G 61: Visitatio [...] Decanatuum Mnerenfsis] et Neoburgen[sis],
s. 362. Są to zapewne zachowane do dziś dwa ołtarze boczne ustawione przy wschodnich ścia-
nach naw bocznych. Południowy dekorowany jest akantem i zapewne powstał w końcu XVII lub
na początku XVIII w. Północny ma strukturę i niektóre elementy zdobnicze typowe dla dru-
giego dziesięciolecia XVII w., ale w XVIII w. został wzbogacony o rokokowe uszaki.
94 ADP, sygn. G 61: Visitatio [...] Decanatuum Mnerenfsis] et Neoburgen[sis], s. 363.
95 ADP, sygn. G 71: Visitatio [... ] Decanatuum Neoburgensis & Maevensis (Descriptio Eccle-
siae Piasecensis et Opalenensis Anno 1781), k. 148v.
96 ADP, sygn. G 61: Visitatio [...] Decanatuum Mnerenfsis] et Neoburgen[sis], s. 373
97 ADP, sygn. G 71: Visitatio [...] Decanatuum Neoburgensis &Maevensis, k. 131 v.
98 ADP, sygn. G 61: Visitatio [...] Decanatuum Mnerenfsis] et Neoburgen[sis], s. 362; sygn.
G 71: Visitatio [...] Decanatuum Neoburgensis & Maevensis (Descriptio Ecclesiae Piasecensis
et Opalenensis Anno 1781), k. 148 r.
99 ADP, sygn. G 71: Visitatio [... ] Decanatuum Neoburgensis & Maevensis, k. 131 r. Warto
dodać, że w protokole wizytacji z 1781 r. data powstania drugiej kaplicy (Bractwa Szkaplerza
Świętego) jest o rokpóźniejsza (1759), zob. ADP, sygn. G 71: Visitatio [...] Decanatuum Neobur-
gensis & Maevensis (Descriptio Ecclesiae Piasecensis et Opalenensis Anno 1781), k. 147 r.
28