DOI article:
Sulewska, Renata: Augsburskie wzory wyposażenia kościołów Prus Królewskich w drugiej połowie XVIII w.
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.43437#0035
do wywodzących się z innych środowisk113. Potencjał tego zjawiska, jego
zakres i chronologię w swoich badaniach analizował Andrzej Betlej114,
a zebrany i opublikowany przez niego Zbiór augsburskich „rycin ornamental-
nych” z XVIII wieku"5 zainspirował tę pracę i umożliwił wskazanie wzorców
dla wielu z wymienionych tu dzieł.
Trudno dziś jeszcze rozstrzygnąć, czy wykorzystanie „rycin ornamen-
talnych” jako źródeł inspiracji dla prac powstających w drugiej połowie
XVIII w. na terenie Prus Królewskich to decyzja twórców (rzeźbiarza, sny-
cerza, stolarza), którzy poznali rozpowszechniane przez nie formy w samym
Augsburgu (wcześniej się tam ucząc czy pracując116), czy takich, którzy
przyswoili stosowane w tym środowisku rozwiązania już tylko dzięki ryci-
nom. Poza tym, czy sztychy te zakupione były na terenie Pomorza, nabyte
w innych ośrodkach europejskich (np. podczas wędrówki czeladniczej), czy
uzyskano je w wyniku kontaktów z pozostałymi terenami Rzeczpospolitej?
Czy o wyborze takich, a nie innych wzorów decydowała ich atrakcyjność,
łatwa dostępność wynikająca z wielkości produkcji, czy brak lub niedostęp-
ność innych? A może o ich zastosowaniu zdecydował fundator dzieła? Nasze
skąpe wiadomości o mistrzach i warsztatach czynnych w drugiej połowie
XVIII w. na tym terenie nie pozwalają na pełne naświetlenie tych problemów
i zmuszają nas do pozostania, miej my nadzieję, że nie na długo, w sferze
przypuszczeń.
nr 3/4, s. 312-324; Jerzy Kowalczyk, Dzieła Macieja Polejowskiego w Ziemi Sandomierskiej,
„Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” 1970, t. 6, s. 217-218, ii. 18; Jan K. Ostrowski, Z proble-
matyki warsztatowej i atrybucyjnej rzeźby lwowskiej w. XVIII [w:] Sztuka Kresów Wschodnich,
Materiały sesji naukowej, Kraków, marzec 1994, red. Jan K. Ostrowski, Kraków 1994, s. 82; Wag-
ner, Warsztat rzeźbiarski..., s. 140-141, il. 134-136, 149-152. Opracowania uwzględniające od-
działywanie augsburskich „rycin ornamentalnych” na sztukę Rzeczpospolitej zostały zebrane
[w:] Betlej, „[...] Kopersztychów..., s. 26-29.
113 Dla obecności rokokowych rozwiązań francuskich na terenie Rzeczpospolitej duże
znaczenie miało pojawienie się dwóch salonów Juste-Aurele Meissoniera - dla Czartoryskich
do ich pałacu w Puławach i dla Franciszka Bielińskiego do jego warszawskiej rezydencji przy
ulicy Królewskiej. O dziełach tych ostatnio pisali: Samanta Popow, Meissonnierowski salon
Franciszka Bielińskiego - historia rokokowej dekoracji dworu magnackiego [w:] Dwory mag-
nackie w XVIII wieku. Rola i znaczenie kulturowe, red. Teresa Kostkiewiczowa, Agata Recko,
Warszawa 2005, s. 295-320; Jakub Sito, „Złoty Salon” Juste-Aurele Meissoniera w Puławach
w świetle nieznanych materiałów archiwalnych [w:] Polska i Europa w dobie nowożytnej.
L’Europe moderne: nouveau monde, nouvelle civilisation? Modern Europe - New World, New
Civilisation? Prace naukowe dedykowane Profesorowi Juliuszowi A. Chrościckiemu, Warszawa
2009, s. 571-578.
114 Betlej, Uwagi o wpływie...
115 Zob. przyp. 8.
116 Pamiętając o obecności na terenie Prus Królewskich artystów pochodzących z Augs-
burga, jak np. Matthaeus Deisch, który, jak można sądzić, po osiedleniu się w Gdańsku w 1749 r.
nie utracił kontaktów z miastem, z którego przybył.
Augsburskie
wzory
elementów...
33
zakres i chronologię w swoich badaniach analizował Andrzej Betlej114,
a zebrany i opublikowany przez niego Zbiór augsburskich „rycin ornamental-
nych” z XVIII wieku"5 zainspirował tę pracę i umożliwił wskazanie wzorców
dla wielu z wymienionych tu dzieł.
Trudno dziś jeszcze rozstrzygnąć, czy wykorzystanie „rycin ornamen-
talnych” jako źródeł inspiracji dla prac powstających w drugiej połowie
XVIII w. na terenie Prus Królewskich to decyzja twórców (rzeźbiarza, sny-
cerza, stolarza), którzy poznali rozpowszechniane przez nie formy w samym
Augsburgu (wcześniej się tam ucząc czy pracując116), czy takich, którzy
przyswoili stosowane w tym środowisku rozwiązania już tylko dzięki ryci-
nom. Poza tym, czy sztychy te zakupione były na terenie Pomorza, nabyte
w innych ośrodkach europejskich (np. podczas wędrówki czeladniczej), czy
uzyskano je w wyniku kontaktów z pozostałymi terenami Rzeczpospolitej?
Czy o wyborze takich, a nie innych wzorów decydowała ich atrakcyjność,
łatwa dostępność wynikająca z wielkości produkcji, czy brak lub niedostęp-
ność innych? A może o ich zastosowaniu zdecydował fundator dzieła? Nasze
skąpe wiadomości o mistrzach i warsztatach czynnych w drugiej połowie
XVIII w. na tym terenie nie pozwalają na pełne naświetlenie tych problemów
i zmuszają nas do pozostania, miej my nadzieję, że nie na długo, w sferze
przypuszczeń.
nr 3/4, s. 312-324; Jerzy Kowalczyk, Dzieła Macieja Polejowskiego w Ziemi Sandomierskiej,
„Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” 1970, t. 6, s. 217-218, ii. 18; Jan K. Ostrowski, Z proble-
matyki warsztatowej i atrybucyjnej rzeźby lwowskiej w. XVIII [w:] Sztuka Kresów Wschodnich,
Materiały sesji naukowej, Kraków, marzec 1994, red. Jan K. Ostrowski, Kraków 1994, s. 82; Wag-
ner, Warsztat rzeźbiarski..., s. 140-141, il. 134-136, 149-152. Opracowania uwzględniające od-
działywanie augsburskich „rycin ornamentalnych” na sztukę Rzeczpospolitej zostały zebrane
[w:] Betlej, „[...] Kopersztychów..., s. 26-29.
113 Dla obecności rokokowych rozwiązań francuskich na terenie Rzeczpospolitej duże
znaczenie miało pojawienie się dwóch salonów Juste-Aurele Meissoniera - dla Czartoryskich
do ich pałacu w Puławach i dla Franciszka Bielińskiego do jego warszawskiej rezydencji przy
ulicy Królewskiej. O dziełach tych ostatnio pisali: Samanta Popow, Meissonnierowski salon
Franciszka Bielińskiego - historia rokokowej dekoracji dworu magnackiego [w:] Dwory mag-
nackie w XVIII wieku. Rola i znaczenie kulturowe, red. Teresa Kostkiewiczowa, Agata Recko,
Warszawa 2005, s. 295-320; Jakub Sito, „Złoty Salon” Juste-Aurele Meissoniera w Puławach
w świetle nieznanych materiałów archiwalnych [w:] Polska i Europa w dobie nowożytnej.
L’Europe moderne: nouveau monde, nouvelle civilisation? Modern Europe - New World, New
Civilisation? Prace naukowe dedykowane Profesorowi Juliuszowi A. Chrościckiemu, Warszawa
2009, s. 571-578.
114 Betlej, Uwagi o wpływie...
115 Zob. przyp. 8.
116 Pamiętając o obecności na terenie Prus Królewskich artystów pochodzących z Augs-
burga, jak np. Matthaeus Deisch, który, jak można sądzić, po osiedleniu się w Gdańsku w 1749 r.
nie utracił kontaktów z miastem, z którego przybył.
Augsburskie
wzory
elementów...
33