DOI Artikel:
Kriegseisen, Anna: Konstrukcja i techniki montażu oraz wykończenia ołtarzy i epitafiów powstałych w gdańskich warsztatach kamieniarskich w XVII w.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43437#0066
Anna Jeżeli uszaki nie miały oparcia w murze, jak w przypadku ołtarzy w nawach
Kriegseisen bocznych katedry oliwskiej, gdzie od strony nawy głównej wszystkie uszaki
są widoczne w całości, podkłady bielono lub tynkowano, ukrywając dub-
lażowy piaskowiec. Podobnie osadzony został alabastrowy herb wień-
czący nagrobek Ernesta księcia von Croy und Arschott we wspomnianym
już kościele zamkowym w Słupsku (Hans Caspar Gockheller, około 1682).
Skrajnym przykładem niezwykle gospodarnego wykorzystania najmniej-
szych skrawków materiału są płomieniste wazy zwieńczenia tego nagrobka.
Ich brzuśce o średnicy około 40 cm są wykonane również z piaskowca got-
landzkiego, który został obłożony ściśle dopasowanymi kilkunastoma cien-
kimi częściami alabastrowymi z pominięciem jednej czwartej powierzchni
od ściany, niewidocznej dla osoby patrzącej z nawy. Ich spoiny widoczne
są tylko z bliska (ił. 9).
Jeszcze inny sposób wykorzystania piaskowca gotlandzkiego jako mate-
riału dublażowo-konstrukcyjnego jest znany z tła epitafium Anny von Croy
und Arschott. Monumentalna kompo-
zycja została umieszczona na tle okien
na północnej ścianie prezbiterium
gotyckiego kościoła. Przestrzeń mię-
dzyokienna była za mała, by zmieścić
całą szerokość epitafium, użyto więc
muru w polach otworów okiennych.
Ustawiono tam po dwie płyty o
ści około 10 cm i wymiarach około 40
na 60 cm. Oprócz tego z każdej stro-
ny dodano po dwie płyty o znacznie
większej grubości, prawdopodobnie
30-35 cm, których górne fragmen-
ty były płaskorzeźbione - przedsta-
wiały węzły paludamentum pierwot-
nie okalającego epitafium. Dokładając
płyty kamienne, rozwiązano problem
braku miejsca na tło. Przekroje płyt
z piaskowca zostały pobielone, a ich
powierzchnię pokryto cienką war-
stwą gruntu, a następnie polichromią.
Kolejnym elementem epitafium wykonanym z piaskowca gotlandzkiego była
korona wieńcząca draperię. Obecnie jest wmurowana w ścianę północną
przejazdu Nowej Bramy w Słupsku.
Inne zastosowanie piaskowca gotlandzkiego odnajdujemy w elementach
konstrukcji. Przykładem takiej funkcji były piaskowcowe belki wpuszczone
w posadzkę wokół nagrobka Simona i Judyty Bahrów w kościele Mariackim
bloków piaskowca do podniesienia
II. 9. Waza wieńcząca nagrobek Ernesta
von Croy z kościoła p.w. św. Jacka w Słupsku,
fot. Anna Kriegseisen
64
Kriegseisen bocznych katedry oliwskiej, gdzie od strony nawy głównej wszystkie uszaki
są widoczne w całości, podkłady bielono lub tynkowano, ukrywając dub-
lażowy piaskowiec. Podobnie osadzony został alabastrowy herb wień-
czący nagrobek Ernesta księcia von Croy und Arschott we wspomnianym
już kościele zamkowym w Słupsku (Hans Caspar Gockheller, około 1682).
Skrajnym przykładem niezwykle gospodarnego wykorzystania najmniej-
szych skrawków materiału są płomieniste wazy zwieńczenia tego nagrobka.
Ich brzuśce o średnicy około 40 cm są wykonane również z piaskowca got-
landzkiego, który został obłożony ściśle dopasowanymi kilkunastoma cien-
kimi częściami alabastrowymi z pominięciem jednej czwartej powierzchni
od ściany, niewidocznej dla osoby patrzącej z nawy. Ich spoiny widoczne
są tylko z bliska (ił. 9).
Jeszcze inny sposób wykorzystania piaskowca gotlandzkiego jako mate-
riału dublażowo-konstrukcyjnego jest znany z tła epitafium Anny von Croy
und Arschott. Monumentalna kompo-
zycja została umieszczona na tle okien
na północnej ścianie prezbiterium
gotyckiego kościoła. Przestrzeń mię-
dzyokienna była za mała, by zmieścić
całą szerokość epitafium, użyto więc
muru w polach otworów okiennych.
Ustawiono tam po dwie płyty o
ści około 10 cm i wymiarach około 40
na 60 cm. Oprócz tego z każdej stro-
ny dodano po dwie płyty o znacznie
większej grubości, prawdopodobnie
30-35 cm, których górne fragmen-
ty były płaskorzeźbione - przedsta-
wiały węzły paludamentum pierwot-
nie okalającego epitafium. Dokładając
płyty kamienne, rozwiązano problem
braku miejsca na tło. Przekroje płyt
z piaskowca zostały pobielone, a ich
powierzchnię pokryto cienką war-
stwą gruntu, a następnie polichromią.
Kolejnym elementem epitafium wykonanym z piaskowca gotlandzkiego była
korona wieńcząca draperię. Obecnie jest wmurowana w ścianę północną
przejazdu Nowej Bramy w Słupsku.
Inne zastosowanie piaskowca gotlandzkiego odnajdujemy w elementach
konstrukcji. Przykładem takiej funkcji były piaskowcowe belki wpuszczone
w posadzkę wokół nagrobka Simona i Judyty Bahrów w kościele Mariackim
bloków piaskowca do podniesienia
II. 9. Waza wieńcząca nagrobek Ernesta
von Croy z kościoła p.w. św. Jacka w Słupsku,
fot. Anna Kriegseisen
64