DOI Artikel:
Wardzyński, Michał: Marmo bianco statuario z Carrary oraz inne importowane gatunki marmurów włoskich w małej architekturze i rzeźbie na terenie dawnej Rzeczypospolitej od XVI do końca XVIII w.
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.43437#0101
zmonopolizowała ona rynek, tworząc wpierw
w tym mieście przy ujściu Skaldy, a od lat
dwudziestych także w nieodległym Amster-
damie, centrum międzynarodowego obrotu
tym cennym materiałem25. Do tego momen-
tu nawet najbardziej utytułowani mistrzo-
wie hiszpańscy, francuscy czy niderlandzcy
(Juan Ordonez, Jean Gujon, Jan Monę, Jacques
du Broeucq, Cornelis Floris de Vriendt, Willem
van den Broecke zwany Paludanus) z powodów
finansowych byli zmuszeni zastępować mar-
mur z Massa di Carrara lokalnie wydobywany-
mi, tanimi zamiennikami - głównie różnymi
gatunkami alabastru czerpanego z Hiszpanii,
Burgundii i Anglii26. Należy zaznaczyć, że dzia-
ło się tak wbrew wpojonemu im podczas po-
dróży artystycznych do Italii przekonaniu
o supremacji marmuru kararyjskiego jako
podstawowego medium rzeźbiarskiego.
Poza Francją, gdzie marmur z Carrary spro-
wadzano od początku XVI w. z Genui i Flo-
rencji głównie na potrzeby królewskiego rodu
Walezj uszów27, pierwszym artystą niderlandz-
kim, który zaczął posługiwać tym materiałem
około 1608 r. był pracujący w Amsterdamie
II. 4. Nieśwież, kościół parafialny (poje-
zuicki), popiersie portretowe Krzysztofa
Radziwiłła (zm. 1607) w wieńcu lauro-
wym, 1608, wyk. Cesare Franco z Wenecji
(atryb.), marmury: apuański, Ammonitico
rosso di Verona, Verde alpi I alpina, Giallo
ocra di Siena, fot. Piotr J. Jamski, 2004
25 Scholten, De Nederlandse handel..., s. 197-214; idem, Sumptuous memories. Studies
in seventeenth-century Dutch tomb sculpture, Zwolle 2003, s. 46-51.
26 Firman, A geological approach..., s. 161-178; Jacques Baudoin, La sculpture flamboyante
en Bourgogne et Franche-Comte, Nonette 1996, szczególnie s. 27-28; Llewelynn, Funeral Monu-
ments..., passim; Vera Schneider, Michael Kern (1580-1649). Leben und Werk eines deutsche
Bildhauers zwischen Renaissnace und Barock, Ostfildern 2003, s. 19, 28-29; Mariagulia Burresi,
Antonino Caleca, Volterra d’oro e di pietra, Pisa 2006, passim; Henryk Walendowski, Alabastry
z Anglii, s. 54-56; Lipińska, Wewnętrzne światło..., s. 33, 37, tu zestawienie źródeł, relacji z epoki
i literatury. Por. ponadto Patigny, Brussels, La place du marbre (w druku).
27 Por. nagrobki w bazylice Saint Denis pod Paryżem: książąt Orleanu, wykonany w 1502 r.
z fundacji króla Ludwika XII przez zespół rzeźbiarzy włoskich z Genui: Michele d’Aria i Gero-
lama Viscardia oraz Florentyńczyków Donata di Battista Benda i Benedetta da Rovezzano,
oraz samego Ludwika XII, fundacji Franciszka I, zaprojektowany przez braci Antonia i Gio-
vanniego Giustich (1516). Na ten temat zob. Michele B. Bassett, The funerary patronage of Cat-
herine deMedici: the Tomb of Henri II, Heart Monuments and the Valois Chapel, New York 1999,
passim; Michele Beaulieu, Pierre Bontemps et le tombeau de Franęois Ier [w:J Etudes d’histoire
de I’art offertes a Jacques Thirion, red. par Alain Erland-Brandenburg, Jean-Michele Leniaud,
Paris 2001, s. 150-152; Julian Blunk, Das Grabmal Ludwigs XII. in Saint Denis: zum sepulkralen
Denkmalkrieg zwischen den Hausern Valois und Sforza [w:J Grab - Kult - Memoria, hg. Carolin
Behrmann, Arne Karsten, Philipp Zitzlsperger, Koln 2007, s. 219-237.
99
w tym mieście przy ujściu Skaldy, a od lat
dwudziestych także w nieodległym Amster-
damie, centrum międzynarodowego obrotu
tym cennym materiałem25. Do tego momen-
tu nawet najbardziej utytułowani mistrzo-
wie hiszpańscy, francuscy czy niderlandzcy
(Juan Ordonez, Jean Gujon, Jan Monę, Jacques
du Broeucq, Cornelis Floris de Vriendt, Willem
van den Broecke zwany Paludanus) z powodów
finansowych byli zmuszeni zastępować mar-
mur z Massa di Carrara lokalnie wydobywany-
mi, tanimi zamiennikami - głównie różnymi
gatunkami alabastru czerpanego z Hiszpanii,
Burgundii i Anglii26. Należy zaznaczyć, że dzia-
ło się tak wbrew wpojonemu im podczas po-
dróży artystycznych do Italii przekonaniu
o supremacji marmuru kararyjskiego jako
podstawowego medium rzeźbiarskiego.
Poza Francją, gdzie marmur z Carrary spro-
wadzano od początku XVI w. z Genui i Flo-
rencji głównie na potrzeby królewskiego rodu
Walezj uszów27, pierwszym artystą niderlandz-
kim, który zaczął posługiwać tym materiałem
około 1608 r. był pracujący w Amsterdamie
II. 4. Nieśwież, kościół parafialny (poje-
zuicki), popiersie portretowe Krzysztofa
Radziwiłła (zm. 1607) w wieńcu lauro-
wym, 1608, wyk. Cesare Franco z Wenecji
(atryb.), marmury: apuański, Ammonitico
rosso di Verona, Verde alpi I alpina, Giallo
ocra di Siena, fot. Piotr J. Jamski, 2004
25 Scholten, De Nederlandse handel..., s. 197-214; idem, Sumptuous memories. Studies
in seventeenth-century Dutch tomb sculpture, Zwolle 2003, s. 46-51.
26 Firman, A geological approach..., s. 161-178; Jacques Baudoin, La sculpture flamboyante
en Bourgogne et Franche-Comte, Nonette 1996, szczególnie s. 27-28; Llewelynn, Funeral Monu-
ments..., passim; Vera Schneider, Michael Kern (1580-1649). Leben und Werk eines deutsche
Bildhauers zwischen Renaissnace und Barock, Ostfildern 2003, s. 19, 28-29; Mariagulia Burresi,
Antonino Caleca, Volterra d’oro e di pietra, Pisa 2006, passim; Henryk Walendowski, Alabastry
z Anglii, s. 54-56; Lipińska, Wewnętrzne światło..., s. 33, 37, tu zestawienie źródeł, relacji z epoki
i literatury. Por. ponadto Patigny, Brussels, La place du marbre (w druku).
27 Por. nagrobki w bazylice Saint Denis pod Paryżem: książąt Orleanu, wykonany w 1502 r.
z fundacji króla Ludwika XII przez zespół rzeźbiarzy włoskich z Genui: Michele d’Aria i Gero-
lama Viscardia oraz Florentyńczyków Donata di Battista Benda i Benedetta da Rovezzano,
oraz samego Ludwika XII, fundacji Franciszka I, zaprojektowany przez braci Antonia i Gio-
vanniego Giustich (1516). Na ten temat zob. Michele B. Bassett, The funerary patronage of Cat-
herine deMedici: the Tomb of Henri II, Heart Monuments and the Valois Chapel, New York 1999,
passim; Michele Beaulieu, Pierre Bontemps et le tombeau de Franęois Ier [w:J Etudes d’histoire
de I’art offertes a Jacques Thirion, red. par Alain Erland-Brandenburg, Jean-Michele Leniaud,
Paris 2001, s. 150-152; Julian Blunk, Das Grabmal Ludwigs XII. in Saint Denis: zum sepulkralen
Denkmalkrieg zwischen den Hausern Valois und Sforza [w:J Grab - Kult - Memoria, hg. Carolin
Behrmann, Arne Karsten, Philipp Zitzlsperger, Koln 2007, s. 219-237.
99