DOI Artikel:
Wardzyński, Michał: Marmo bianco statuario z Carrary oraz inne importowane gatunki marmurów włoskich w małej architekturze i rzeźbie na terenie dawnej Rzeczypospolitej od XVI do końca XVIII w.
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.43437#0112
IL 13. Gniezno, archikatedra, kaplica
prymasa Wojciecha Baranowskiego,
figura w nagrobku, około 1615-1620,
wyk. nieustalony flamandzki rzeźbiarz
z Gdańska, alabaster angielski, fot.
Michał Wardzyński, 2004
II. 14. Łowicz, archikolegiata (obecnie
katedra), figura w nagrobku prymasa
Henryka Firleja, 1626-1629, wyk.
Abraham van den Blocke i Wilhelm
Richter z Gdańska, alabaster angielski,
fot. Michał Wardzyński, 2004
rozdzielenie tego drugiego na dwie fazy - obudowę
architektoniczną wraz z figurami wzniósł z wapieni
chęcińskich działający w tamtejszym ośrodku rzeź-
biarskim nieustalony rzeźbiarz figuralista z warsztatu
Bartholomea Venosty („Mistrza Wyprostowanych
Postaci”), być może jego młodszy brat lub kuzyn
Sebastiano (zm. 1639)61, natomiast sama klęcząca
figura arcybiskupia wraz z podstawą, odkute sumptem
prebendarza kaplicy ks. Wuchalskiego z mozańskiego
marmuru Noir Beige i alabastru angielskiego są ewiden-
tnym wyrobem pracowni gdańskich (ii. 13)62. Z ewen-
tualnym gdańskim pierwowzorem wiąże pomnik
gnieźnieński przede wszystkim frontalne ujęcie posągu
dostojnika oraz charakterystyczny sposób umieszcze-
nia infuły. Drugą możliwością jest powiązanie oma-
wianego zabytku z kolejnym prymasowskim dziełem
o gdańskiej proweniencji, zamówionym w 1626 r. przez
Henryka Firleja u Abrahama van den Blockego oka-
załym marmurowym pomnikiem nagrobnym prze-
znaczonym do kolegiaty w Łowiczu. Prace nad nim
zakończył już po śmierci Firleja i Blockego jego współ-
pracownik i następca Wilhelm Richter, samodzielnie
wykonując środkowy cokół wraz z ujętą wprawdzie
z profilu, ale identyczną pod względem kompozy-
cji alabastrową figurą arcybiskupią (ii. 14)63. Uwagę
Świechowska, t. 1, Poznań 1970, s. 224-225, kat. 18, tabl.
XCVI, t. 2, il. 168-169, tu źródła i literatura.
61 Michał Wardzyński, The Quarries, the “Marble” and
the Centre of Stonemasonry and Sculpture in Chęciny during the
Modern Era, in the Commonwealth of Two Nations [w:] Actes
du XVIIe Colloque International de Glyptographie a Cracovie,
5-9 juillet 2010, red. Jean-Louis Van Belle, Braine-le-Chateau
2011, s. 386, przypis 67; idem, Rzeźbiarsko-kamieniarska
rodzina Venosta vel Venesta, Venusta ijej działalność w 1. poło-
wie XVII wieku w Chęcinach, „Biuletyn Historii Sztuki” 2014,
nr 3-4, s. 422, 466.
62 Józef Polkowski, Katedra gnieźnieńska, Gniezno 1874,
s. 181; Zbigniew Hornung, Gdańska szkoła rzeźbiarska na prze-
łomie XVI i XVII wieku, „Teka Komisji Historii Sztuki TNT”,
Prace Filologiczno-Filozoficzne 1959, t. 8, nr 1, s. 122-124; War-
dzyński, Marmury i wapieniepołudniowoniderłandzkie..., s. 352.
63 Tatarkiewicz, Nagrobki z figurami klęczącymi..., s. 420-
422, przypis 24; Jacek Gajewski, Sztuka w prymasowskim Łowi-
czu [w:] Łowicz: dzieje miasta, red. Ryszard Kołodziejczyk, War-
szawa 1986, s. 495-496.
110