DOI Artikel:
Wardzyński, Michał: Marmo bianco statuario z Carrary oraz inne importowane gatunki marmurów włoskich w małej architekturze i rzeźbie na terenie dawnej Rzeczypospolitej od XVI do końca XVIII w.
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.43437#0116
IL 18. Wilno, kościół bernardynek
św. Michała Archanioła, popiersie
portretowe w nagrobku Teodory
Krystyny z Tarnowskich Sapieżyny
(zm. 1652), 1652-1653, wyk. Giovanni
Francesco de’ Rossi (atryb.), marmo
bianco statuario,
fot. Piotr J. Jamski, 2007
II. 19. Przemyśl, katedra, kaplica biskupa
Aleksandra Fredry, płaskorzeźba
Pieta, 1. ćw. XVII w., wyk. nieustalony
rzeźbiarz flamandzki lub westwalski
(atryb.), marmo bianco ordinario,
fot. Michał Wardzyński, 2007
Nagrobek został wprawdzie zaprojektowany
przez nadwornego projektanta królewskiego
Gianbattistę Gisleniego, ale w zakresie architek-
tury i ornamentu powierzono go nieustalonemu
gdańskiemu warsztatowi rzeźbiarskiemu, który
z braku marmuru z Carrary skorzystał z dostęp-
nego w mieście nad Motławą alabastru angielskie-
go77. Czwarty rzeźbiarz spożytkował ten materiał
na biust portretowy biskupa krakowskiego Piotra
Gembickiego, zaginiony już w XVIII w.78 Niemal
wszystkie wymienione prace zostały zagrabione
albo przepadły w czasie „potopu szwedzkiego”79.
Należy wyraźnie podkreślić, że przed 1655 r.,
poza elitarnym kręgiem dworskim i zaledwie trze-
ma pracowniami z Gdańska, Elbląga i Wilna, bardzo
drogie, a więc rzadkie marmury włoskie nie były
wykorzystywane na obszarach Korony i Wielkiego
Księstwa. Wyjątkiem potwierdzającym tę regułę
jest wyjątkowo perfekcyjnie opracowana płasko-
rzeźba Piety z katedry przemyskiej (il. 19), zamó-
wiona przez jednego z biskupów lub członków
kapituły prawdopodobnie w jednym z ośrod-
ków niderlandzkich lub północnoniemieckich
(np. Munster lub Paderborn)80.
77 Mariusz Karpowicz, Giovanni Battista Gisleni i Francesco
DeRossi, s. 12-14, ryc. 18; Matuśakaite, Iśejusiems atminti...,
s. 185, 189-191, il. 235, 239. Por. ostatnio Dorota Piramido-
wicz, Feniks świata litewskiego. Fundacje i inicjatywy artystyczne
Kazimierza Leona Sapiehy (1609-1656), Warszawa 2012,
s. 153-156, il. 158,167.
78 Krzysztof J. Czyżewski, Biskupa Piotra Gembickiego
dary i fundacje artystyczne dla katedry krakowskiej [w:] Ka-
tedra krakowska w czasach nowożytnych (XVI-XVIII w.),
red. Dariusz Nowacki, Kraków 1999, s. 69, przypisy 61-63;
Marek Walczak, Krzysztof J. Czyżewski, Nagrobki popiersiowe
biskupów krakowskich [w:] Między Wrocławiem i Lwowem.
Sztuka na Śląsku, w Małopolsce i na ziemiach ruskich Korony
od XVI do XVIII wieku, red. Andrzej Betlej i in., Wrocław
2010, s. 139, 141.
79 Władysław Tomkiewicz, Zagłada zbiorów królewskich
w czasie najazdu szwedzkiego [w:] idem, Z dziejów polskiego
mecenatu..., s. 52-54.
80 Katalog Zabytków Sztuki w Polsce [dalej: KZSP],
red. Maria Kałamajska-Saeed, Seria Nowa, 1.10, Miasto Prze-
myśl, red. Jakub Sito, cz. 1, Zespoły sakralne, oprać. Piotr
Krasny, Jakub Sito, Warszawa 2004, s. Tl, il. 449.
114