DOI Artikel:
Wardzyński, Michał: Marmo bianco statuario z Carrary oraz inne importowane gatunki marmurów włoskich w małej architekturze i rzeźbie na terenie dawnej Rzeczypospolitej od XVI do końca XVIII w.
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.43437#0117
Zniszczenia Rzeczypospolitej w trakcie wojen
w połowie XVII w. i będący ich następstwem wie¬
loletni kryzys ekonomiczny państwa spowodowa¬
ły, że do pierwszego większego zamówienia marmo
bianco statuario doszło dopiero w pierwszej poło¬
wie lat osiemdziesiątych XVII w. Król Jan III So¬
bieski zakupił wtedy w Amsterdamie za pośred¬
nictwem własnego agenta dyplomatycznego i ar¬
tystycznego Francesca Molla81 zespół antykizują-
cych brązowych, piaskowcowych i co najmniej
20 białomarmurowych posągów bóstw rzymskich
(m.in. przeznaczoną na fasadę willi wilanowskiej
Pallas Atenę / Romę Triumphans) oraz trzy biu¬
sty: własne, królowej Marii Kazimiery d’Arquien,
nieustalonej bogini (ii. 20), wreszcie najsłynniej¬
szych cesarzy Rzymu - te ostatnie odlano z form
w gipsie82. Prestiżowe zlecenie królewskie rozdzie¬
liły między siebie dwie najważniejsze podówczas
pracownie rzeźbiarskie Niderlandów: Bartholoma-
eusa Eggersa z Amsterdamu (ok. 1637-1692)83 oraz
Artusa II (1625-1700) i Thomasa (zm. po 1709)
Quellinusow, którzy działali w tym okresie także
w Kopenhadze, skąd najprawdopodobniej prze¬
transportowano zespół figur Muz, odkutych z nader
rzadko spotykanego w Niderlandach piaskowca gotlandzkiego Burgsvik. Część
z figur z powodu zniszczeń została w latach dwudziestych XVIII w. wymienio-
na na kamienne, stiukowe lub drewniane, inne trafiły w trakcie wojny północnej
i po rozbiorach odpowiednio do ogrodu cara Piotra I przy Pałacu Letnim
w Sankt Petersburgu i do rezydencji w Carskim Siole84.
II. 20. Warszawa-Wilanów, willa króla Jana
III Sobieskiego, popiersie nieustalonej
bogini antycznej, około 1680-1692,
wyk. Artus II lub Thomas Quellinus
z Antwerpii, marmo bianco statuario,
fot. Michał Wardzyński, 2011
81 Michał Komaszyński, Jan III Sobieski a Bałtyk, Gdańsk 1983, s. 158; Kevin Kandt, Sarma-
tia artistica et Porta Aurea Gedanensis. Notes on the Art Trade and Artistic Patronage Between the
Polish-Lithuanian Commonwealth and Danzig During the Reign of King Jan III Sobieski [w:J Wan-
derungen, zwłaszcza s. 353-370; Wardzyński, Jamski, Zakupy rzeźb białomarmurowych...,
s. 114-117, ił. 153-158.
82 Karpowicz, Sztuka Warszawy..., s. 131-135, ił. 99-110; Wojciech Fijałkowski, Nowe
spojrzenie na sprawę wystroju artystycznego elewacji pałacowych w Wilanowie w XVII stuleciu,
„Studia Wilanowskie” 2011, t. 18, s. 15-26, tu s. 15-16, ii. 1-3. Na temat obowiązującej dotąd
błędnej atrybucji rzeźb Jacques Prou z Paryża zob. Dariusz Kaczmarzyk, Popiersie królowej
Marii Kazimiery Sobieskiej i jego domniemany autor Jacques Prou (junior), „Biuletyn Historii
Sztuki” 1978, nr 2, s. 142-147.
83 Guido Hinterkeuser, Ex oriente lux? - Andreas Schluter und der polnische Anted am Aus-
bau Berlins zur Kdnigsmetropole [w:] Wanderungen, s. 28-30, ii. 2-3.
84 Androssov, Werke von Thomas Quellinus..., s. 107-116, ii. 6-9,11; idem, Niderlandskaja
skulptura, s. 181-190. Por. ostatnio Wardzyński, Jamski, Zakupy rzeźb białomarmurowych...,
s. 116-117, ii. 153-155.
115
w połowie XVII w. i będący ich następstwem wie¬
loletni kryzys ekonomiczny państwa spowodowa¬
ły, że do pierwszego większego zamówienia marmo
bianco statuario doszło dopiero w pierwszej poło¬
wie lat osiemdziesiątych XVII w. Król Jan III So¬
bieski zakupił wtedy w Amsterdamie za pośred¬
nictwem własnego agenta dyplomatycznego i ar¬
tystycznego Francesca Molla81 zespół antykizują-
cych brązowych, piaskowcowych i co najmniej
20 białomarmurowych posągów bóstw rzymskich
(m.in. przeznaczoną na fasadę willi wilanowskiej
Pallas Atenę / Romę Triumphans) oraz trzy biu¬
sty: własne, królowej Marii Kazimiery d’Arquien,
nieustalonej bogini (ii. 20), wreszcie najsłynniej¬
szych cesarzy Rzymu - te ostatnie odlano z form
w gipsie82. Prestiżowe zlecenie królewskie rozdzie¬
liły między siebie dwie najważniejsze podówczas
pracownie rzeźbiarskie Niderlandów: Bartholoma-
eusa Eggersa z Amsterdamu (ok. 1637-1692)83 oraz
Artusa II (1625-1700) i Thomasa (zm. po 1709)
Quellinusow, którzy działali w tym okresie także
w Kopenhadze, skąd najprawdopodobniej prze¬
transportowano zespół figur Muz, odkutych z nader
rzadko spotykanego w Niderlandach piaskowca gotlandzkiego Burgsvik. Część
z figur z powodu zniszczeń została w latach dwudziestych XVIII w. wymienio-
na na kamienne, stiukowe lub drewniane, inne trafiły w trakcie wojny północnej
i po rozbiorach odpowiednio do ogrodu cara Piotra I przy Pałacu Letnim
w Sankt Petersburgu i do rezydencji w Carskim Siole84.
II. 20. Warszawa-Wilanów, willa króla Jana
III Sobieskiego, popiersie nieustalonej
bogini antycznej, około 1680-1692,
wyk. Artus II lub Thomas Quellinus
z Antwerpii, marmo bianco statuario,
fot. Michał Wardzyński, 2011
81 Michał Komaszyński, Jan III Sobieski a Bałtyk, Gdańsk 1983, s. 158; Kevin Kandt, Sarma-
tia artistica et Porta Aurea Gedanensis. Notes on the Art Trade and Artistic Patronage Between the
Polish-Lithuanian Commonwealth and Danzig During the Reign of King Jan III Sobieski [w:J Wan-
derungen, zwłaszcza s. 353-370; Wardzyński, Jamski, Zakupy rzeźb białomarmurowych...,
s. 114-117, ił. 153-158.
82 Karpowicz, Sztuka Warszawy..., s. 131-135, ił. 99-110; Wojciech Fijałkowski, Nowe
spojrzenie na sprawę wystroju artystycznego elewacji pałacowych w Wilanowie w XVII stuleciu,
„Studia Wilanowskie” 2011, t. 18, s. 15-26, tu s. 15-16, ii. 1-3. Na temat obowiązującej dotąd
błędnej atrybucji rzeźb Jacques Prou z Paryża zob. Dariusz Kaczmarzyk, Popiersie królowej
Marii Kazimiery Sobieskiej i jego domniemany autor Jacques Prou (junior), „Biuletyn Historii
Sztuki” 1978, nr 2, s. 142-147.
83 Guido Hinterkeuser, Ex oriente lux? - Andreas Schluter und der polnische Anted am Aus-
bau Berlins zur Kdnigsmetropole [w:] Wanderungen, s. 28-30, ii. 2-3.
84 Androssov, Werke von Thomas Quellinus..., s. 107-116, ii. 6-9,11; idem, Niderlandskaja
skulptura, s. 181-190. Por. ostatnio Wardzyński, Jamski, Zakupy rzeźb białomarmurowych...,
s. 116-117, ii. 153-155.
115