DOI Artikel:
Wardzyński, Michał: Marmo bianco statuario z Carrary oraz inne importowane gatunki marmurów włoskich w małej architekturze i rzeźbie na terenie dawnej Rzeczypospolitej od XVI do końca XVIII w.
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.43437#0119
Import marmuru z Carrary do Gdańska, Wilna i Elbląga
w XVII i XVIII w.
Marmo bianco
statuario
z Carrary...
Niejako wbrew dotychczasowym ustaleniom różnych badaczy polskich prze-
prowadzona szczegółowa inwentaryzacja nowożytnej rzeźby gdańskiej i pomor-
skiej XVI-XVIII w. nie potwierdziła obecności wielu przykładów wykorzysty-
wania przez miejscowych mistrzów omawianego gatunku marmuru z Massa
di Carrara.
W unikatowym w skali całej Rzeczypospolitej znakomitym siedemna-
stowiecznym zespole marmurowo-alabastrowego wyposażenia kościoła
opackiego Cystersów w Oliwie, powstałym w nie-
zidentyfikowanych dotąd pracowniach rzeźbiarsko-
-kamieniarskich Gdańska, znalazło się szereg pro-
stych elementów kamieniarskich odkutych w marmo
bianco, w jego delikatnie użylonej odmianie ordina-
rio89. W rzeźbie rzymskiej i włoskiej doby nowożyt-
nej wykorzystywano ją, jako mniej szlachetną oraz
dostępną w większych ilościach i wymiarach blo-
ków, a zarazem tańszą, najczęściej do elementów
małej architektury. Z tego właśnie gatunku kamie-
nia kararyjskiego jego cienkie płytki spożytkowa-
no na fryz belkowania manierystycznego retabu-
lum ambitowego św. św. Piotra i Pawła (1628) oraz
część płyt posadzkowych w zakrystii, następnie
wytoczono trzony kolumn usytuowanego w po-
łudniowym ramieniu transeptu ołtarza św. Józefa
(1637) (il. 21) i ustawionej w nawie północnej na-
stawy bocznej św. Antoniego (1638) (il. 22)90. Jeszcze
gęściej i ciemniej użylona, wzorzysta odmiana mar-
mo bianco ordinario venato z kamieniołomu zwanego
Cava di Belgia w Carrarze91, posłużyła do wytoczenia
trzonów kolumn i jako płytki we fryzie północnego
ołtarza transeptowego św. Kazimierza (1635; il. 23)
oraz we fryzie wspomnianej naprzeciwległej nastawy
św. Józefa (1637). W drugiej połowie XVII w. kamie-
niarze gdańscy wykorzystali ją raz jeszcze w dwóch
II. 21. Oliwa, kościół Cystersów
(obecnie katedra), ołtarz transeptowy
św. Józefa, 1636-1637, wyk.
nieustalony warsztat gdański (atryb.),
marmo bianco ordinario venato,
marmo bianco statuario, Verde alpi,
fot. Michał Wardzyński, 2005
89 Pieri, I marmi d’Italia..., s. 296-297, tabl. III a, IVb; Dubarry de Lassale, Identifying
marble, s. 214-215, nr 107; Żuchowski, Sculpture material..., zwłaszcza s. 27-28, tabl. XX.
90 Zygmunt Iwicki, Oliwa wczoraj i dziś. Przewodnik po zabytkach katedry i byłego klasz-
toru, Gdańsk 2001, s. 41, 76-77, 97-98, 185, il. nlb. s. 42, 76, 97.
91 Pieri, I marmi d’Italia..., s. 294-296; Żuchowski, Sculpture materiał..., s. 25-29.
117
w XVII i XVIII w.
Marmo bianco
statuario
z Carrary...
Niejako wbrew dotychczasowym ustaleniom różnych badaczy polskich prze-
prowadzona szczegółowa inwentaryzacja nowożytnej rzeźby gdańskiej i pomor-
skiej XVI-XVIII w. nie potwierdziła obecności wielu przykładów wykorzysty-
wania przez miejscowych mistrzów omawianego gatunku marmuru z Massa
di Carrara.
W unikatowym w skali całej Rzeczypospolitej znakomitym siedemna-
stowiecznym zespole marmurowo-alabastrowego wyposażenia kościoła
opackiego Cystersów w Oliwie, powstałym w nie-
zidentyfikowanych dotąd pracowniach rzeźbiarsko-
-kamieniarskich Gdańska, znalazło się szereg pro-
stych elementów kamieniarskich odkutych w marmo
bianco, w jego delikatnie użylonej odmianie ordina-
rio89. W rzeźbie rzymskiej i włoskiej doby nowożyt-
nej wykorzystywano ją, jako mniej szlachetną oraz
dostępną w większych ilościach i wymiarach blo-
ków, a zarazem tańszą, najczęściej do elementów
małej architektury. Z tego właśnie gatunku kamie-
nia kararyjskiego jego cienkie płytki spożytkowa-
no na fryz belkowania manierystycznego retabu-
lum ambitowego św. św. Piotra i Pawła (1628) oraz
część płyt posadzkowych w zakrystii, następnie
wytoczono trzony kolumn usytuowanego w po-
łudniowym ramieniu transeptu ołtarza św. Józefa
(1637) (il. 21) i ustawionej w nawie północnej na-
stawy bocznej św. Antoniego (1638) (il. 22)90. Jeszcze
gęściej i ciemniej użylona, wzorzysta odmiana mar-
mo bianco ordinario venato z kamieniołomu zwanego
Cava di Belgia w Carrarze91, posłużyła do wytoczenia
trzonów kolumn i jako płytki we fryzie północnego
ołtarza transeptowego św. Kazimierza (1635; il. 23)
oraz we fryzie wspomnianej naprzeciwległej nastawy
św. Józefa (1637). W drugiej połowie XVII w. kamie-
niarze gdańscy wykorzystali ją raz jeszcze w dwóch
II. 21. Oliwa, kościół Cystersów
(obecnie katedra), ołtarz transeptowy
św. Józefa, 1636-1637, wyk.
nieustalony warsztat gdański (atryb.),
marmo bianco ordinario venato,
marmo bianco statuario, Verde alpi,
fot. Michał Wardzyński, 2005
89 Pieri, I marmi d’Italia..., s. 296-297, tabl. III a, IVb; Dubarry de Lassale, Identifying
marble, s. 214-215, nr 107; Żuchowski, Sculpture material..., zwłaszcza s. 27-28, tabl. XX.
90 Zygmunt Iwicki, Oliwa wczoraj i dziś. Przewodnik po zabytkach katedry i byłego klasz-
toru, Gdańsk 2001, s. 41, 76-77, 97-98, 185, il. nlb. s. 42, 76, 97.
91 Pieri, I marmi d’Italia..., s. 294-296; Żuchowski, Sculpture materiał..., s. 25-29.
117