DOI Artikel:
Wardzyńska, Katarzyna: Johannes Söffrens (1660-po 1721) - rzeźbiarz niderlandzki w Elblągu: wstęp do monografii
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.43437#0144
Katarzyna (jak również akant w zwieńczeniu drugiego z ołtarzy), natomiast ornamen-
Wardzyńska talne uszaki zostały wykonane przez dwóch, różnych w każdym wypadku,
ornamentalistów. Taka współpraca w obrębie jednego dzieła w późniejszej
twórczości Sóffrensa nie jest spotykana, poza największymi, zespołowo rea-
lizowanymi dziełami w Warszawie i w Chełmnie.
Z kroniki ks. Prątnickiego wynika, że po wyremontowaniu zdewastowa-
nych kaplic i wymalowaniu wnętrza świątyni w 1690 r. zostały wyrzeźbione
ołtarze i figury św. Michała Archanioła i św. Franciszka Ksawerego (według
Elżbiety Paprockiej nastąpiło to w roku 1692)24. Na-
tomiast w 1691 r. powstały nastawy św. Katarzyny
i św. Marii Magdaleny. Ponadto do kaplicy chrzcielnej
w narożniku północno-zachodnim świątyni wstawio-
no ołtarz Świętej Trójcy, a wejścia do kościoła istnieją-
ce w jego wschodniej elewacji ks. Prątnicki przesłonił
w tym okresie ołtarzami św. Mikołaja i Matki Boskiej25.
Po odbudowie świątyni po pożarze z 1770 r. w na-
wie północnej przywrócono odrestaurowane ołtarze:
św. Mikołaja (o którym za chwilę), św. Michała (późno-
barokowy, z 2. poł. XVIII w.) oraz omówione św. Anto-
niego i św. Marii Magdaleny26.
Schemat kompozycyjny kaplicznych ołtarzy elbląskich
został powtórzony w Przecznie (Przesmnie, niem. Heim-
soot) pod Toruniem, należącym do patrimonium kapi-
tuły chełmżyńskiej, w dwóch ołtarzach bocznych z około
1699 r. p.w. Przemienienia Pańskiego (ił. 2) i Zwiastowa-
nia Najświętszej Marii Panny (zamienionych miejscami
i o przestawionych obecnie figurach)27. Kolejne dwie
kopie znajdowały się do pożaru w 1999 r. w Grabowie
pod Lubawą (niem. Grabau)28, gdzie wyrzeźbił je praw-
dopodobnie Dąbrowicz, a prepozyturę pod koniec
życia dzierżył Tomasz Szulc Prątnicki, zmarły w 1710 r.
II. 2. Przeczno, kościół filialny
p.w. Podwyższenia Krzyża
Świętego i Przemienienia
Pańskiego, ołtarz boczny
p.w. Przemienienia Pańskiego,
Johannes Sóffrens (atryb.),
po 1696 r., około 1699 r.,
fot. Michał Wardzyński
24 Elżbieta Paprocka, Tolerowani, nielubiani. Katolicy w Elblągu w drugiej połowie XVII
i w XVIII wieku. Studium z dziejów codziennego współistnienia wyznań, Warszawa 2009, s. 95.
25 Józefczyk, Parafia św. Mikołaja..., s. 12-13.
26 Gottlieb Fuchs, Beschreibung der Stadt Elbing und ihres Gebietes in topographischer,
geschichtlicher und statistischer Hinsicht, Bd 2, Elbing 1821, s. 242.
27 Nie wspomina o nich jeszcze wizytacja z 1697 r., zob. Archiwum Państwowe w Toruniu,
Kat II, X.15, Protocolle von den im Kathol. Decanat Thorn abgehaltenen Kirchen-Visitationen
in den Jahren 1697-1792, k. 14r. Trzy szczegółowo opisane nastawy nie były konsekrowane jesz-
cze w 1706 r., zob. Archiwum Diecezjalne w Pelplinie [dalej: AD Pelplin], sygn. C033, Visitatio
(...}Anno 1706absoluta, s. 73, 99.
28 Por. Narodowy Instytut Dziedzictwa w Warszawie, tzw. Karty KOBiDZ nr WRM 000 000 003
153 i 157, oprać. M. Kumorowicz, fot. Grzegorz Kumorowicz, 1989.
142
Wardzyńska talne uszaki zostały wykonane przez dwóch, różnych w każdym wypadku,
ornamentalistów. Taka współpraca w obrębie jednego dzieła w późniejszej
twórczości Sóffrensa nie jest spotykana, poza największymi, zespołowo rea-
lizowanymi dziełami w Warszawie i w Chełmnie.
Z kroniki ks. Prątnickiego wynika, że po wyremontowaniu zdewastowa-
nych kaplic i wymalowaniu wnętrza świątyni w 1690 r. zostały wyrzeźbione
ołtarze i figury św. Michała Archanioła i św. Franciszka Ksawerego (według
Elżbiety Paprockiej nastąpiło to w roku 1692)24. Na-
tomiast w 1691 r. powstały nastawy św. Katarzyny
i św. Marii Magdaleny. Ponadto do kaplicy chrzcielnej
w narożniku północno-zachodnim świątyni wstawio-
no ołtarz Świętej Trójcy, a wejścia do kościoła istnieją-
ce w jego wschodniej elewacji ks. Prątnicki przesłonił
w tym okresie ołtarzami św. Mikołaja i Matki Boskiej25.
Po odbudowie świątyni po pożarze z 1770 r. w na-
wie północnej przywrócono odrestaurowane ołtarze:
św. Mikołaja (o którym za chwilę), św. Michała (późno-
barokowy, z 2. poł. XVIII w.) oraz omówione św. Anto-
niego i św. Marii Magdaleny26.
Schemat kompozycyjny kaplicznych ołtarzy elbląskich
został powtórzony w Przecznie (Przesmnie, niem. Heim-
soot) pod Toruniem, należącym do patrimonium kapi-
tuły chełmżyńskiej, w dwóch ołtarzach bocznych z około
1699 r. p.w. Przemienienia Pańskiego (ił. 2) i Zwiastowa-
nia Najświętszej Marii Panny (zamienionych miejscami
i o przestawionych obecnie figurach)27. Kolejne dwie
kopie znajdowały się do pożaru w 1999 r. w Grabowie
pod Lubawą (niem. Grabau)28, gdzie wyrzeźbił je praw-
dopodobnie Dąbrowicz, a prepozyturę pod koniec
życia dzierżył Tomasz Szulc Prątnicki, zmarły w 1710 r.
II. 2. Przeczno, kościół filialny
p.w. Podwyższenia Krzyża
Świętego i Przemienienia
Pańskiego, ołtarz boczny
p.w. Przemienienia Pańskiego,
Johannes Sóffrens (atryb.),
po 1696 r., około 1699 r.,
fot. Michał Wardzyński
24 Elżbieta Paprocka, Tolerowani, nielubiani. Katolicy w Elblągu w drugiej połowie XVII
i w XVIII wieku. Studium z dziejów codziennego współistnienia wyznań, Warszawa 2009, s. 95.
25 Józefczyk, Parafia św. Mikołaja..., s. 12-13.
26 Gottlieb Fuchs, Beschreibung der Stadt Elbing und ihres Gebietes in topographischer,
geschichtlicher und statistischer Hinsicht, Bd 2, Elbing 1821, s. 242.
27 Nie wspomina o nich jeszcze wizytacja z 1697 r., zob. Archiwum Państwowe w Toruniu,
Kat II, X.15, Protocolle von den im Kathol. Decanat Thorn abgehaltenen Kirchen-Visitationen
in den Jahren 1697-1792, k. 14r. Trzy szczegółowo opisane nastawy nie były konsekrowane jesz-
cze w 1706 r., zob. Archiwum Diecezjalne w Pelplinie [dalej: AD Pelplin], sygn. C033, Visitatio
(...}Anno 1706absoluta, s. 73, 99.
28 Por. Narodowy Instytut Dziedzictwa w Warszawie, tzw. Karty KOBiDZ nr WRM 000 000 003
153 i 157, oprać. M. Kumorowicz, fot. Grzegorz Kumorowicz, 1989.
142