Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (13.2014)

IL 26. Stare Pole
(niem. Altfelde), kościół
parafialny (dawny
ewangelicko-augsburski),
ambona, 1719, Johannes
Sóffrens, fot. Michał
Wardzyński


II. 27. Szynwałd
(niem. Schonwald), kościół
parafialny, ołtarz główny,
około 1713-1717, Johannes
Sóffrens (atryb.), fot. Michał
Wardzyński

Marianna Kczewska, wojewodzina malborska, ufundo-
wała dwa „marcypanowe” ołtarze boczne. Zięć, podskar-
bi wielki koronny Piotr Ernest Kczewski, wymieniany
jest wśród dobrodziejów wspominanej wcześniej rezy-
dencji Franciszkanów-Reformatów p.w. Ducha Świętego
w Dzierzgoniu, gdzie w kościele klasztornym (obecnie
grekokatolicka cerkiew parafialna p.w. Zesłania Ducha
Świętego), zapewne po zakończeniu prac budowlanych
w 1716 r., a przed konsekracją w 1724 r., Sóffrens wykonał
przegrodowy ołtarz główny (ił. 28) i ołtarz boczny72. Rzeź-
biarską grupę Ukrzyżowania z aniołami na luku tęczowym
określiłam jako dzieło Dąbrowicza, stanowi ona jednak
przede wszystkim kopię grupy anielskiej podtrzymującej
krzyż ze zwieńczenia misjonarskiego ołtarza głównego
w Warszawie.
Sędzia ziemski elbląski Ernst Horn ufundował w 1718 r.
ołtarz główny w kościele ewangelickim w Przezmarku
(niem. Preussisch Markt) na terytorium elbląskim; jego
nazwisko i herb widnieją na obrazie (ił. 29)73; dziełem
Sóffrensa jest również ambona. Skromny ołtarz główny
w sąsiedniej Pomorskiej Wsi (niem. Pomehrendorf) powstał
zapewne w podobnym okresie i z tej samej fundacji74.
Na zakończenie kariery, w latach 1720-1721 Sóffrens
z wydatną pomocą młodszego elbląskiego rzeźbiarza Mi-
chaela Brose’a ukończył prace nad wystrojem warszaw-
skiego kościoła Misjonarzy, stawiając drugi, bliźniaczy
ołtarz transeptowy p.w. Najświętszego Sakramentu z funda-
cji Heleny z Tarłów Gozdzkiej, starościny stężyckiej (ił. 30).
W związku z tą ostatnią realizacją, w Księdze Prokury

starogardzcy); Polski Słownik Biograficzny, t. 14, Wrocław 1968, s. 189
(Kos Józef Mikołaj h. własnego).
72 Ostatnio szczegółowo omówione, zob. Wardzyńska, Wardzyński,
Nieznane nastawy ołtarzowe..., s. 920-933.
73 Eugen Gustav Kerstan, Die Geschichte des Landkreises Elbing,
Elbing 1925, s. 302.
74 Budynek kościoła został odbudowany po pożarze w 1671 r.
przez prezydenta Elbląga Samuela Barnera i wyposażony wówczas przez
przodka Horsta. W literaturze wzmiankowany jest jedynie obraz z ołta-
rza głównego z 1683 r., zob. Agaton Harnoch, Chronik und Statistik der
evangelischen Kirchen in der Provinzen Ost- und Westpreufien, Neiden-
burg 1890, s. 419; Karl H. Clasen, Ostpreussen, Miinchen 1926 (Deutsche
Volkskunst, Bd. 10), il. 33.

154