DOI article:
Michalak, Michał: Przedstawienia przyłbic z drugiej połowy XIV i pierwszej ćwierci XV stulecia w ikonografii z terenów państwa krzyżackiego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.72800#0014
11. 4. Przyłbica (h 22ref_arm 1551), przełom
XIV i XV w., Musee de 1'Armee w Paryżu,
fot. ze zbiorów autora
11. 5. Rękopis Chronique universelle, nr 61, ok. 1400
(fol. 6), Bibliotheque Municipale de Reims, repr. za:
Ministere de la Culture
w Toruniu znajduje się zdekompletowana przyłbica tego typu, datowana
na ok. 1380 r.26 Jej wymiary są następujące: dzwon mierzy 30,5 cm wysoko-
ści; po 15,5 cm część cylindryczna gwałtownie załamuje się, tworząc wyraźną
krawędź, i łagodniej przechodzi do zwieńczenia w postaci sterczyny; średnica
dzwonu u dołu przy zaczepach do mocowania czepca kolczego wynosi 21,1 cm,
a wyżej u załamania dzwonu 19,5 cm. Hełm miał dwa skroniowe zawiasy słu-
żące do mocowania zasłony, która, sądząc po wczesnym opisie znaleziska autor-
stwa Engela, była w kształcie prostokątnej, pofalowanej blachy-daszku27. Dalsze
badania przeprowadzone przez Mariana Głoska i Wojciecha Wasiaka potwier-
dziły na przykładzie różnych wizerunków ikonograficznych (m.in. w kościele
św. Antoniego w Strzelnikach, w powiecie brzeskim na Śląsku) występowanie
tego rodzaju zasłon w przyłbicach pekilhube28. Można założyć, że autor (auto-
rzy?) gdańskiego malowidła przedstawił właśnie taką zasłonę. W krzyżackich
źródłach pisanych tego rodzaju hełmy były wzmiankowane od 1364 r.29
Następny fragment omawianych malowideł (il. 2) to trzy postacie ryce-
rzy. Hełm wojownika pierwszego z prawej strony ma dzwon niezbyt ostry, ale
z widocznym, wyrazistym wierzchołkiem. Zasłona typu „psi pysk", mocowana
skroniowo jest uniesiona i ukazana pod pewnym kątem. Widać prostokątną
wizurę, otwory wentylacyjne i ostry przód zasłony. Być może mamy tu sche-
matyczne wyobrażenie zasłony, podobnej do przedstawionych w omówionym
niżej obrazie z Fromborka.
26 Nr inw. zabytku 944.
27 Nowakowski, Średniowieczna przyłbica..., s. 55.
28 Głosek, Wasiak, Nowe spojrzenie..., s. 127-129, ryc. 2, 9, rekonstrukcje hełmu ryc. 14-15.
29 Nowakowski, Uzbrojenie wojsk..., s. 72-73.
13