Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Editor]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Editor]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (22.2023)

11. 11-12. Sąd ostateczny na wschodniej ścianie
kościoła w Sząbruku, po 1500, fot. Joanna Jakutowicz

św. Ducha we Fromborku30. Przedsta-
wienie to występuje także na obszarach
wiejskich spoza Warmii, np. w kościele
farnym w Stargardzie Gdańskim, ossua-
rium w Bystrzu czy kościele św. Jakuba
Apostoła w Żmijewie31. W przypadku
Sząbruka intrygujące jest jednak nawią-
zanie w sztuce prowincjonalnej do naj-
lepszego ówcześnie znanego wzorca
z regionu, czyli do twórczości Hansa
Memlinga. Nawet bowiem w Gdańsku
dzieła tego niderlandzkiego twórcy zna-
lazły jedynie niewielki oddźwięk, prze-
ważnie przy opracowywaniu drobniej-
szych, pojedynczych motywów32.
Nieczytelność dolnej partii omawia-
nego malowidła w Sząbruku sprawia, że
ocena kompozycji jest utrudniona, ale
zachowany fragment z przedstawieniem
sądu ostatecznego wskazuje na jej inspi-
racje tryptykiem Memlinga, który trafił
do Gdańska w 1473 r.33 Widoczne są one
zwłaszcza w dość słabo czytelnym frag-
mencie ukazującym zbawionych w dro-
dze do raju (il. 13, 14). Podobieństwa
dotyczą ogólnego zarysu kompozy-
cji: wstępowania zbawionych po scho-
dach, witania ich przy bramie do raju
przez św. Piotra i przedstawieniach

30 Sąd ostateczny w tzw. kapitularzu zamku
lidzbarskiego, ok. 1427-1454, oraz malowidło
w absydzie kaplicy św. Anny we Fromborku,
ok. 1433 r. Por. Jerzy Domasłowski, [hasło]
Lidzbark Warmiński [w:] Malarstwo gotyc-
kie w Polsce. 2. Katalog zabytków, red. Adam
Labuda, Krystyna Secomska, Warszawa 2004,
s. 66; idem, [hasło] Frombork [w:] Malarstwo
gotyckie w Polsce. 2..., s. 32-33.

31 O malowidłach z Bystrza i Żmijewa por. Jerzy Domasłowski, Pomorze Wschodnie
[w:] Gotyckie malarstwo ścienne..., s. 140.

32 Marian Kutzner, Die spätmittelalterliche Ausstattung der Marienkirche als Ausdruck der
intellektuellen Empfindsamkeit und Religiosität der Danziger Bürger im ausgehenden Mittelalter
[w:] Die sakrale Backsteinarchitektur des südlichen Ostseeraums: der theologische Aspekt, hrsg.
v. Gerhard Eimer, Ernst Gierlich, Berlin 2000, s. 145.

33 Willi Drost, Die Marienkirche in Danzig und ihre Kunstschätze, Stuttgart 1963, s. 136.

76