Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Editor]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Editor]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (22.2023)

II. 19. Grafika Martina Schongauera
z cyklu pasyjnego, ok. 1475, repr. za:
Ulrike Heinrichs, Martin Schongauer...,
s. 328, il. 165. Obecnie znajduje się
w Gabinecie Miedziorytów w Berlinie


11. 20. Biczowanie, grafika Mistrza
ES z cyklu pasyjnego, przed 1467, repr.
za: Max Lehrs, Geschichte und kritischer
Katalog des deutschen, niederländischen
und französischen Kupferstichs
im XV. Jahrhundert, Bd. 2: Tafelband,
s. 78. Obecnie znajduje się w Gabinecie
Miedziorytów w Dreźnie

i ujęte schematycznie, choć jednocześnie podjęto
próbę oddania detali pierwowzoru, np. liny przewią-
zanej przez nogi Chrystusa. Wydaje się, że w oma-
wianym malowidle można wziąć pod uwagę jeszcze
jeden wzór graficzny jako możliwą inspirację, a mia-
nowicie sztych Mistrza ES z cyklu pasyjnego, po-
wstały przed 1467 r., również ukazujący biczowanie
(il. 20)44. O ile w tej grafice inaczej jest ujęta postać
Chrystusa, o tyle przedstawienia oprawców wyda-
ją się bardziej odpowiadać schematowi kompozycyj-
nemu malowidła z Sząbruka - podobieństwa doty-
czą zarówno liczby postaci, jak i ich gestów (il. 21).
Również w odniesieniu do tego pierwowzoru można
zaobserwować uproszczenie kompozycyjne, zwłasz-
cza w schematycznym oddaniu ruchu oraz dynamiki
sceny. Ponadto w obu analizowanych grafikach są wi-
doczne wzajemne inspiracje - Schongauer bez wąt-
pienia znał pracę Mistrza ES.
Analizując proweniencję malowideł sząbruckich,
ostatnim wątkiem do omówienia pozostaje próba
określenia ich fundatora. Nie znamy imienia lokalne-
go proboszcza, który posługiwał w kościele św. Miko-
łaja w okresie powstania omawianych przedstawień,
tj. z ok. 1500 r. W 1480 r. proboszczem w Sząbru-
ku był Jan Lepter, ale brakuje bliższych informacji
na jego temat45. Nie jest więc możliwe imienne wska-
zanie pomysłodawcy powstania całego cyklu, warto
jednak choćby ogólnie nakreślić środowisko społecz-
ne, z jakiego ów fundator się wywodził. Był on zapew-
ne ściśle związany z sząbruckim kościołem jako jego
proboszcz lub członek pobliskiej kapituły kolegiackiej
w Dobrym Mieście. Biorąc pod uwagę charakter za-
chowanych malowideł, prawdopodobnie utrzymywał
też kontakty z Gdańskiem ze względu na pochodzenie
lub działalność zawodową. W owym okresie gdań-
szczanie nie byli jeszcze powszechnie reprezentowa-
ni w warmińskiej kapitule kolegiackiej i katedralnej.
Ich intensywny napływ na Warmię nastąpił dopiero

44 Max Lehrs, Geschichte und kritischer Katalog des
deutschen, niederländischen und französischen Kupferstichs
im XV. Jahrhundert, Bd. 2: Textband, Wien 1910, s. 3.

45 Andrzej Kopiczko, Katalog duchowieństwa katolickiego
w diecezji warmińskiej do 1945 r., Olsztyn 2003, s. 52.

82