DOI article:
Jakutowicz, Joanna: Między centrum a peryferiami: Późnośredniowieczne malowidła z kościoła św. Mikołaja w Sząbruku na Warmii
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.72800#0085
Joanna w nurcie XIV w., nie zaś początku XVI w. Być może wynika to z inspiracji ma-
Jakutowicz larstwem sztalugowym lub, co również niewykluczone, artysta wykonujący ma-
lowidła sząbruckie sam był bieglejszy w tej technice niż w malarstwie ściennym.
W związku z tym można więc także przypuszczać, że malowidła nie są dziełem
jednej ręki. Zwłaszcza wyraźnie górująca artystycznie nad pozostałymi malowid-
łami postać Chrystusa z sądu ostatecznego wydaje się wykonana przez wpraw-
niejszego artystę, zaznajomionego ze specyfiką malarstwa ściennego.
O wartości malowideł sząbruckich nie decyduje jednak jakość wykonania
malarskiego, lecz podjęta tematyka i źródła inspiracji. Cykl św. Anny rezo-
nuje z aktualną tematyką przedstawień malarskich w wiodących ośrodkach
północnoeuropejskich ok. 1500 r. (Bruksela, Brugia, Frankfurt), co może
świadczyć o wysokiej kulturze intelektualnej regionu u schyłku średniowie-
cza, będącego na bieżąco z europejskimi prądami intelektualnymi. Pewne
nieścisłości ikonograficzne (możliwe przestawienie scen) mogą wynikać albo
z odwołania się do obecnie nieznanej wersji legendy św. Anny, albo z pomyłki
artysty niezaznajomionego z hagiografią tej świętej. Również odwołanie się
do najlepszych znanych wzorców regionalnych, jakim bez wątpienia jest Sąd
Ostateczny Hansa Memlinga, wskazuje na duże aspiracje zleceniodawcy malo-
wideł, za którymi nie nadążały jednak umiejętności artysty. Trzeba przy tym
zauważyć, że przedstawione wątki maryjne, chrystologiczne, a także wyobra-
żenia apostołów, były powszechnie znane w sztuce regionalnej, co czyni malo-
widła sząbruckie jeszcze bardziej intrygującymi, gdyż podkreśla zarazem ich
silne zakorzenienie w lokalnym imaginarium. Stanowią one zatem przykład
doskonałej recepcji intelektualnej i artystycznej wzorców epoki przełożonych
na język prowincjonalnego warsztatu artystycznego, a jednocześnie zapowiedź
pojawienia się na szeroką skalę wpływów wywodzących się z Gdańska, które
silnie naznaczyły sztukę Warmii w epoce nowożytnej.
Bibliografia
Apokryfy Nowego Testamentu, red. Marek Starowieyski, Warszawa 2003.
Brandenbarg Ton, Heilig Familieleven. Verspreiding en waardering van de Historie van
Sint-Anna in de stedelijke cultuur in de Nederlanden en het Rijnland aan het begin
van de moderne tijd (15de/16de eeuw), Nijmegen 1990.
Chrzanowski Tadeusz, Przewodnik po zabytkowych kościołach południowej Warmii,
Olsztyn 1973.
Cilleßen, Wolfgang, Der Annenaltar des Meisters von Frankfurt [w:] Kunststücke des
historischen Museums Frankfurt. Band 2. Heinrich Editionen, hrsg. v. Wolfgang Cil-
leßen, Frankfurt am Main 2012.
Domaslowski Jerzy, [hasło] Frombork [w:] Malarstwo gotyckie w Polsce. 2. Katalog zabyt-
ków, red. Adam Labuda, Krystyna Secomska, Warszawa 2004, s. 32-33.
84
Jakutowicz larstwem sztalugowym lub, co również niewykluczone, artysta wykonujący ma-
lowidła sząbruckie sam był bieglejszy w tej technice niż w malarstwie ściennym.
W związku z tym można więc także przypuszczać, że malowidła nie są dziełem
jednej ręki. Zwłaszcza wyraźnie górująca artystycznie nad pozostałymi malowid-
łami postać Chrystusa z sądu ostatecznego wydaje się wykonana przez wpraw-
niejszego artystę, zaznajomionego ze specyfiką malarstwa ściennego.
O wartości malowideł sząbruckich nie decyduje jednak jakość wykonania
malarskiego, lecz podjęta tematyka i źródła inspiracji. Cykl św. Anny rezo-
nuje z aktualną tematyką przedstawień malarskich w wiodących ośrodkach
północnoeuropejskich ok. 1500 r. (Bruksela, Brugia, Frankfurt), co może
świadczyć o wysokiej kulturze intelektualnej regionu u schyłku średniowie-
cza, będącego na bieżąco z europejskimi prądami intelektualnymi. Pewne
nieścisłości ikonograficzne (możliwe przestawienie scen) mogą wynikać albo
z odwołania się do obecnie nieznanej wersji legendy św. Anny, albo z pomyłki
artysty niezaznajomionego z hagiografią tej świętej. Również odwołanie się
do najlepszych znanych wzorców regionalnych, jakim bez wątpienia jest Sąd
Ostateczny Hansa Memlinga, wskazuje na duże aspiracje zleceniodawcy malo-
wideł, za którymi nie nadążały jednak umiejętności artysty. Trzeba przy tym
zauważyć, że przedstawione wątki maryjne, chrystologiczne, a także wyobra-
żenia apostołów, były powszechnie znane w sztuce regionalnej, co czyni malo-
widła sząbruckie jeszcze bardziej intrygującymi, gdyż podkreśla zarazem ich
silne zakorzenienie w lokalnym imaginarium. Stanowią one zatem przykład
doskonałej recepcji intelektualnej i artystycznej wzorców epoki przełożonych
na język prowincjonalnego warsztatu artystycznego, a jednocześnie zapowiedź
pojawienia się na szeroką skalę wpływów wywodzących się z Gdańska, które
silnie naznaczyły sztukę Warmii w epoce nowożytnej.
Bibliografia
Apokryfy Nowego Testamentu, red. Marek Starowieyski, Warszawa 2003.
Brandenbarg Ton, Heilig Familieleven. Verspreiding en waardering van de Historie van
Sint-Anna in de stedelijke cultuur in de Nederlanden en het Rijnland aan het begin
van de moderne tijd (15de/16de eeuw), Nijmegen 1990.
Chrzanowski Tadeusz, Przewodnik po zabytkowych kościołach południowej Warmii,
Olsztyn 1973.
Cilleßen, Wolfgang, Der Annenaltar des Meisters von Frankfurt [w:] Kunststücke des
historischen Museums Frankfurt. Band 2. Heinrich Editionen, hrsg. v. Wolfgang Cil-
leßen, Frankfurt am Main 2012.
Domaslowski Jerzy, [hasło] Frombork [w:] Malarstwo gotyckie w Polsce. 2. Katalog zabyt-
ków, red. Adam Labuda, Krystyna Secomska, Warszawa 2004, s. 32-33.
84