DOI article:
Barysenka, Volha: „Kto by obraz Pana Jezusa z cerkwi czemerowskiej ukradł?” O losach obrazu Chrystusa Czemerowsko‑Buchowickiego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.72800#0089
Volha Barysenka
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Gdański
ORCID: 0000-0002-5945-7094
„Kto by obraz Pana Jezusa z cerkwi czemerowskiej ukradł?"1
O losach obrazu Chrystusa Czemerowsko-Buchowickiego
https://doi.org/10.26881/porta.2023.22.04
Słowa kluczowe: cudowny obraz Chrystusa, Buchowicze, Czemery, Cerkiew unicka, Cer-
kiew prawosławna
Keywords: miraculous image of Jesus Christ, Bukhavichy, Chamiary, Uniate Church, Ortho-
dox Church
W nowożytnej Rzeczypospolitej ważne miejsce zajmowały cudowne wize-
runki - przede wszystkim Matki Boskiej, ale również Chrystusa i świę-
tych. Obrazy te znajdowały się w wielu kościołach i cerkwiach, przyczy-
niając się m.in. do rozpowszechnienia katolicyzmu wśród prawosławnych
i protestantów. Zabierano je także na pola bitew i ich obecności przypisywano
zwycięstwo w walkach i wojnach. Cudowne obrazy maryjne często są przedmio-
tem licznych badań, natomiast cudownym obrazom Chrystusa oraz świętych
poświęca się mniej uwagi. Dotyczy to zwłaszcza tych wizerunków z terenów
Wielkiego Księstwa Litewskiego, które obecnie wchodzą w skład Republiki Bia-
łorusi. Wieloletni okres panowania komunizmu, a także zły stan zachowania
obrazów, nie sprzyjały bowiem prowadzeniu badań nad tym tematem.
Po kataklizmach obu wojen światowych oraz niszczeniu dzieł sztuki sakralnej
w czasie rządów radzieckich pozostało niewiele wizerunków otoczonych kultem
w dawnej Rzeczypospolitej. Natomiast w państwie polsko-litewskim cudowne
wizerunki były liczne. Jak pisał Piotr Hiacynt Pruszcz: „Zaprawdę w Polszcze
naszej nie masz miasta rzadka wieś z kościołem w którymby się obraz Panny
Najświętszej nie znalazł cudowny"2. Liczba cudownych obrazów Chrystusa
i świętych była zdecydowanie mniejsza. W odróżnieniu od obrazów maryjnych,
ich kult miał charakter raczej lokalny. Jak wspomniano, wiele z nich nie prze-
trwało jednak do czasów współczesnych, nie ma więc możliwości dokładnego
opisania ikonografii oraz wartości artystycznych tych dzieł. Ich dzieje najczęściej
1 Litewskie Państwowe Archiwum Historyczne (dalej: LVIA). F. 605. Ap. 7. B. 64. F. 2 rev.
2 Piotr Hyacinth Pruszcz, Morze łaski bożey; Które Pan Bog w Koronie Polskiey po rożnych
mieyscach, przy Obrazach Chrystusa Pana, y Matki iego Przenaświętszey, na serca ludzi pobożnych,
y w potrzebach ratunku żądających z głębokośći miłosierdzia swego nieprzebranego, co dzień obficie
wylewa, Kraków 1662, s. 43.
88
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Gdański
ORCID: 0000-0002-5945-7094
„Kto by obraz Pana Jezusa z cerkwi czemerowskiej ukradł?"1
O losach obrazu Chrystusa Czemerowsko-Buchowickiego
https://doi.org/10.26881/porta.2023.22.04
Słowa kluczowe: cudowny obraz Chrystusa, Buchowicze, Czemery, Cerkiew unicka, Cer-
kiew prawosławna
Keywords: miraculous image of Jesus Christ, Bukhavichy, Chamiary, Uniate Church, Ortho-
dox Church
W nowożytnej Rzeczypospolitej ważne miejsce zajmowały cudowne wize-
runki - przede wszystkim Matki Boskiej, ale również Chrystusa i świę-
tych. Obrazy te znajdowały się w wielu kościołach i cerkwiach, przyczy-
niając się m.in. do rozpowszechnienia katolicyzmu wśród prawosławnych
i protestantów. Zabierano je także na pola bitew i ich obecności przypisywano
zwycięstwo w walkach i wojnach. Cudowne obrazy maryjne często są przedmio-
tem licznych badań, natomiast cudownym obrazom Chrystusa oraz świętych
poświęca się mniej uwagi. Dotyczy to zwłaszcza tych wizerunków z terenów
Wielkiego Księstwa Litewskiego, które obecnie wchodzą w skład Republiki Bia-
łorusi. Wieloletni okres panowania komunizmu, a także zły stan zachowania
obrazów, nie sprzyjały bowiem prowadzeniu badań nad tym tematem.
Po kataklizmach obu wojen światowych oraz niszczeniu dzieł sztuki sakralnej
w czasie rządów radzieckich pozostało niewiele wizerunków otoczonych kultem
w dawnej Rzeczypospolitej. Natomiast w państwie polsko-litewskim cudowne
wizerunki były liczne. Jak pisał Piotr Hiacynt Pruszcz: „Zaprawdę w Polszcze
naszej nie masz miasta rzadka wieś z kościołem w którymby się obraz Panny
Najświętszej nie znalazł cudowny"2. Liczba cudownych obrazów Chrystusa
i świętych była zdecydowanie mniejsza. W odróżnieniu od obrazów maryjnych,
ich kult miał charakter raczej lokalny. Jak wspomniano, wiele z nich nie prze-
trwało jednak do czasów współczesnych, nie ma więc możliwości dokładnego
opisania ikonografii oraz wartości artystycznych tych dzieł. Ich dzieje najczęściej
1 Litewskie Państwowe Archiwum Historyczne (dalej: LVIA). F. 605. Ap. 7. B. 64. F. 2 rev.
2 Piotr Hyacinth Pruszcz, Morze łaski bożey; Które Pan Bog w Koronie Polskiey po rożnych
mieyscach, przy Obrazach Chrystusa Pana, y Matki iego Przenaświętszey, na serca ludzi pobożnych,
y w potrzebach ratunku żądających z głębokośći miłosierdzia swego nieprzebranego, co dzień obficie
wylewa, Kraków 1662, s. 43.
88