DOI article:
Barysenka, Volha: „Kto by obraz Pana Jezusa z cerkwi czemerowskiej ukradł?” O losach obrazu Chrystusa Czemerowsko‑Buchowickiego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.72800#0097
Volha uznanych za cudowne o proweniencji zachodniej i przypisanie im legendy
Barysenka o wschodnim, prawosławnym, pochodzeniu, a następnie kradzieży przez uni-
tów lub katolików36.
Rożanowicz zresztą opublikował też opowieść o pochodzeniu obrazu Chrys-
tusa, która była znana w parafii czemerowskiej w latach w 1870-188037. Zgodnie
z legendą, pewien chłop, parafianin cerkwi czemerowskiej, który wśród swoich
sąsiadów miał opinię pracowitego i porządnego, popadł w rozpacz z powodu
nieszczęść, jakie go nawiedziły. Udręczony zdecydował się na odebranie sobie
życia, zabrał więc ze sobą sznur i udał się w głąb lasu. Gdy tylko podniósł
oczy ku górze, żeby przywiązać sznur do gałęzi, zobaczył na drzewie postać
człowieka z twarzą wyrażającą głęboki żal, z oczami pełnymi łez. Najpierw
chłop się przestraszył i uciekł, potem jednak wrócił, a na gałęzi znalazł ikonę
Chrystusa. Zabrał obraz do domu, po czym wkrótce w jego życiu nastąpiła
diametralna przemiana: rozpacz zniknęła i nastało szczęście. Po jakimś czasie
chłop zaczął widzieć we śnie ikonę, która go namawiała, by umieścić ją w cer-
kwi, ponieważ jego chałupa nie była dla niej stosownym miejscem. Przyniósł
więc ikonę do cerkwi, gdzie od razu zasłynęła łaskami. Po kilku latach, gdy
do cudownego obrazu w Czemerach zaczęły przybywać tłumy pielgrzymów
z ofiarami, dominikanie z klasztoru w Buchowiczach mieli pod osłoną nocy
go ukraść i umieścić w swoim kościele38.
Warto zauważyć, że Chrystus Czemerowsko-Buchowicki nie był jedynym
cudownym wizerunkiem Chrystusa, któremu towarzyszyła opowieść, funk-
cjonująca w kręgach prawosławnych, o jego prawosławnym pochodzeniu
i porwaniu przez katolików. Przykładem może być cudowna rzeźba Chrys-
tusa Nazareńskiego Wykupionego z kaplicy w uroczysku Zamczyszcze, poło-
żonej w parafii cerkwi prawosławnej w Niemonicy powiatu Borysowskiego39.
Prawosławny ksiądz cerkwi w Niemonicy, Kliment Grodzicki, uzasadniając
w latach sześćdziesiątych XIX w. słuszność pomysłu przeniesienia rzeźby z kalwa-
ryjskiej kaplicy katolickiej, która znajdowała się przy drodze pocztowej w od-
ległości trzech wiorst od Borysowa i Niemonicy, do kaplicy w Zamczysku,
zapisał, że rzeźba, według legendy, została przywieziona na początku XV w.
przez bojarzyna litewskiego o nazwisku Bysokop (?). Po zawarciu unii cer-
kiew prawosławna, gdzie miała się znajdować cudowna rzeźba, została zajęta
36 Zob. na temat: Aleksander Jaroszewicz, Przebudowy kościołów katolickich na cerkwie
prawosławne na Białorusi po powstaniu styczniowym (w świetle materiałów archiwalnych) [w:] Kul-
tura ipolityka. Wpływ polityki rusyfikacyjnej na kulturę zachodnich rubieży Imperium Rosyjskiego
(1772-1915), red. Dariusz Konstantynów, Piotr Paszkiewicz, Warszawa 1994, s. 141-153; Volha
Barysenka, Polityka rosyjskiej Cerkwi prawosławnej wobec cudownych obrazów katolickiej pro-
weniencji na wschodnich terenach dawnej Rzeczypospolitej w XIX w na kilku przykładach, „Porta
Aurea" 2021, nr 20, s. 71-90.
37 Ρο>κ&ηοβμη, IjepKoeHO-npuxodcKas nemonucb leMepcKou..., s. 148.
38 Ρο>κ&ηοβμη, IjepKoeHO-npuxodcKas nemonucb leMepcKou..., s. 147.
39 HaqnoHanbHbih ucTopnuecKuh apxuB Benapycu [Narodowe Archiwum Historyczne
Białorusi] (dalej: HHAB). Φ. 136. On. 1. R. 31935. JI. 8.
96
Barysenka o wschodnim, prawosławnym, pochodzeniu, a następnie kradzieży przez uni-
tów lub katolików36.
Rożanowicz zresztą opublikował też opowieść o pochodzeniu obrazu Chrys-
tusa, która była znana w parafii czemerowskiej w latach w 1870-188037. Zgodnie
z legendą, pewien chłop, parafianin cerkwi czemerowskiej, który wśród swoich
sąsiadów miał opinię pracowitego i porządnego, popadł w rozpacz z powodu
nieszczęść, jakie go nawiedziły. Udręczony zdecydował się na odebranie sobie
życia, zabrał więc ze sobą sznur i udał się w głąb lasu. Gdy tylko podniósł
oczy ku górze, żeby przywiązać sznur do gałęzi, zobaczył na drzewie postać
człowieka z twarzą wyrażającą głęboki żal, z oczami pełnymi łez. Najpierw
chłop się przestraszył i uciekł, potem jednak wrócił, a na gałęzi znalazł ikonę
Chrystusa. Zabrał obraz do domu, po czym wkrótce w jego życiu nastąpiła
diametralna przemiana: rozpacz zniknęła i nastało szczęście. Po jakimś czasie
chłop zaczął widzieć we śnie ikonę, która go namawiała, by umieścić ją w cer-
kwi, ponieważ jego chałupa nie była dla niej stosownym miejscem. Przyniósł
więc ikonę do cerkwi, gdzie od razu zasłynęła łaskami. Po kilku latach, gdy
do cudownego obrazu w Czemerach zaczęły przybywać tłumy pielgrzymów
z ofiarami, dominikanie z klasztoru w Buchowiczach mieli pod osłoną nocy
go ukraść i umieścić w swoim kościele38.
Warto zauważyć, że Chrystus Czemerowsko-Buchowicki nie był jedynym
cudownym wizerunkiem Chrystusa, któremu towarzyszyła opowieść, funk-
cjonująca w kręgach prawosławnych, o jego prawosławnym pochodzeniu
i porwaniu przez katolików. Przykładem może być cudowna rzeźba Chrys-
tusa Nazareńskiego Wykupionego z kaplicy w uroczysku Zamczyszcze, poło-
żonej w parafii cerkwi prawosławnej w Niemonicy powiatu Borysowskiego39.
Prawosławny ksiądz cerkwi w Niemonicy, Kliment Grodzicki, uzasadniając
w latach sześćdziesiątych XIX w. słuszność pomysłu przeniesienia rzeźby z kalwa-
ryjskiej kaplicy katolickiej, która znajdowała się przy drodze pocztowej w od-
ległości trzech wiorst od Borysowa i Niemonicy, do kaplicy w Zamczysku,
zapisał, że rzeźba, według legendy, została przywieziona na początku XV w.
przez bojarzyna litewskiego o nazwisku Bysokop (?). Po zawarciu unii cer-
kiew prawosławna, gdzie miała się znajdować cudowna rzeźba, została zajęta
36 Zob. na temat: Aleksander Jaroszewicz, Przebudowy kościołów katolickich na cerkwie
prawosławne na Białorusi po powstaniu styczniowym (w świetle materiałów archiwalnych) [w:] Kul-
tura ipolityka. Wpływ polityki rusyfikacyjnej na kulturę zachodnich rubieży Imperium Rosyjskiego
(1772-1915), red. Dariusz Konstantynów, Piotr Paszkiewicz, Warszawa 1994, s. 141-153; Volha
Barysenka, Polityka rosyjskiej Cerkwi prawosławnej wobec cudownych obrazów katolickiej pro-
weniencji na wschodnich terenach dawnej Rzeczypospolitej w XIX w na kilku przykładach, „Porta
Aurea" 2021, nr 20, s. 71-90.
37 Ρο>κ&ηοβμη, IjepKoeHO-npuxodcKas nemonucb leMepcKou..., s. 148.
38 Ρο>κ&ηοβμη, IjepKoeHO-npuxodcKas nemonucb leMepcKou..., s. 147.
39 HaqnoHanbHbih ucTopnuecKuh apxuB Benapycu [Narodowe Archiwum Historyczne
Białorusi] (dalej: HHAB). Φ. 136. On. 1. R. 31935. JI. 8.
96