DOI article:
Andrzejewska‑Zając, Alicja: Vivit post funera virtus: Odzyskany portret Hansa von Aachenaz kolekcji Jacoba Kabruna
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.72800#0126
Emblematów Alciatiego pewne ele-
menty w jej wyglądzie pozostały nie-
zmienne42. Ukazana została jako naga
kobieta balansująca na niewielkiej kuli
bądź kole, które unoszą się na wodzie,
czasem przy kostkach ma skrzydła,
a w dłoni trzyma brzytwę. Stały atry-
but Occasio stanowi trzymana przez
nią szarfa bądź żagiel, które wypełnia
silnie wiejący wiatr. Włosy tej postaci
są zawsze rozwiane i opadają na twarz,
a tylna część jej głowy jest łysa. Przed-
stawieniu towarzyszy epigramat będący
łacińskim tłumaczeniem tekstu Posei-
dipposa, który omawia naturę bogini:
„Hej, powiedz, a gdzie reszta włosów?
Dlaczego tył głowy masz łysy? / - Aby
jeśli ktoś raz pozwolił mnie skrzydlatemu
odejść, / Nie mógł mnie później łatwo
pochwycić, łapiąc za włosy"43.
Occasio na rycinie Jana Saenre-
dama to młoda, naga kobieta siedzą-
ca na kuli. Nie ma dodatkowych atry-
butów. Nad jej głową rozpościera
wzdymaną wiatrem szarfę, a długie
kosmyki włosów, opadające na twarz,
trzymają stojący po bokach Herkules
i personifikacja malarstwa. Poniżej
portretu, w tondzie, jest ukazana nie-
wielka scena, która prezentuje podą-
żającego w kierunku „fortecy wiecz-
nej chwały" Herkulesa w towarzystwie
dwóch postaci, obrazując antyczny
topos wyboru drogi życiowej Hercu-
les in bivio (il. 7).
Temat ten, eksploatowany powszechnie w pismach humanistów, po raz pierwszy
pojawia się we wspomnieniach Ksenofonta, który przypisuje autorstwo moralnej
Dextro tenet Idpidrm,manie 4tera ftftnrtdat,
Vtmepluma laut fi:graue meretorom
Ingenio poteram fop^M uoliare per arces.
Mcmfi paupera mulda depnmeret.
IN OCCASIOŃEM
11. 6. Emblemat In occasionem [w:] Viri clarissimi
d. Andre[a]e Alciati iurisconsultis Mediol.
ad d. Chonradum Peutingeru[m] Augustanum,
iurisconsultum Emblemaum liber, [Augsburg] 1531
repr. za: Alciato at Glasgow
42 W pierwszym wydaniu z 1531 r. Ocassio jest ukazana z wieloma grzebieniami i bez
skrzydeł na nogach (emblem nr 17). W paryskim wydaniu z 1534 r. (Christian Wechel) ma ona
skrzydła, a skruszony mężczyzna opłakuje jej stratę (emblem nr 16). W wydaniu z 1549 r. w Lyonie
(Guillaume Rouille) wyobraża kobietę stojącą na kole, na wzburzonym morzu (emblem nr 16).
43 Andrea Alciatus, Emblematum libellus. Książeczka emblematów, oprac. Roman Krzywy,
przeł. Mieczysław Mejor, Warszawa 2002, s. 34.
125
menty w jej wyglądzie pozostały nie-
zmienne42. Ukazana została jako naga
kobieta balansująca na niewielkiej kuli
bądź kole, które unoszą się na wodzie,
czasem przy kostkach ma skrzydła,
a w dłoni trzyma brzytwę. Stały atry-
but Occasio stanowi trzymana przez
nią szarfa bądź żagiel, które wypełnia
silnie wiejący wiatr. Włosy tej postaci
są zawsze rozwiane i opadają na twarz,
a tylna część jej głowy jest łysa. Przed-
stawieniu towarzyszy epigramat będący
łacińskim tłumaczeniem tekstu Posei-
dipposa, który omawia naturę bogini:
„Hej, powiedz, a gdzie reszta włosów?
Dlaczego tył głowy masz łysy? / - Aby
jeśli ktoś raz pozwolił mnie skrzydlatemu
odejść, / Nie mógł mnie później łatwo
pochwycić, łapiąc za włosy"43.
Occasio na rycinie Jana Saenre-
dama to młoda, naga kobieta siedzą-
ca na kuli. Nie ma dodatkowych atry-
butów. Nad jej głową rozpościera
wzdymaną wiatrem szarfę, a długie
kosmyki włosów, opadające na twarz,
trzymają stojący po bokach Herkules
i personifikacja malarstwa. Poniżej
portretu, w tondzie, jest ukazana nie-
wielka scena, która prezentuje podą-
żającego w kierunku „fortecy wiecz-
nej chwały" Herkulesa w towarzystwie
dwóch postaci, obrazując antyczny
topos wyboru drogi życiowej Hercu-
les in bivio (il. 7).
Temat ten, eksploatowany powszechnie w pismach humanistów, po raz pierwszy
pojawia się we wspomnieniach Ksenofonta, który przypisuje autorstwo moralnej
Dextro tenet Idpidrm,manie 4tera ftftnrtdat,
Vtmepluma laut fi:graue meretorom
Ingenio poteram fop^M uoliare per arces.
Mcmfi paupera mulda depnmeret.
IN OCCASIOŃEM
11. 6. Emblemat In occasionem [w:] Viri clarissimi
d. Andre[a]e Alciati iurisconsultis Mediol.
ad d. Chonradum Peutingeru[m] Augustanum,
iurisconsultum Emblemaum liber, [Augsburg] 1531
repr. za: Alciato at Glasgow
42 W pierwszym wydaniu z 1531 r. Ocassio jest ukazana z wieloma grzebieniami i bez
skrzydeł na nogach (emblem nr 17). W paryskim wydaniu z 1534 r. (Christian Wechel) ma ona
skrzydła, a skruszony mężczyzna opłakuje jej stratę (emblem nr 16). W wydaniu z 1549 r. w Lyonie
(Guillaume Rouille) wyobraża kobietę stojącą na kole, na wzburzonym morzu (emblem nr 16).
43 Andrea Alciatus, Emblematum libellus. Książeczka emblematów, oprac. Roman Krzywy,
przeł. Mieczysław Mejor, Warszawa 2002, s. 34.
125