DOI article:
Konopka, Emiliana: Antropologia sztuki rdzennej ludności regionu nordyckiego: reprezentacja Kalaallit Nunaat i Sápmi w muzeach skandynawskich
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.72800#0158
strategii państw lepiej rozwiniętych, polegającym na wykorzystywaniu terytoriów
uznawanych za słabiej rozwinięte, polityka Danii wobec Grenlandii oraz Szwecji,
Norwegii i Finlandii względem Laponii również stanowi rodzaj kolonializmu.
Przyjmując problem wciąż nieprzepracowanej przeszłości kolonialnej we współ-
czesnej historiografii krajów skandynawskich12 za punkt wyjścia dla niniejszych
rozważań, odwołam się do wybranych koncepcji z zakresu etnohistorii, antropolo-
gii historycznej i antropologii sztuki w nordyckim kontekście. Kluczowe dla oma-
wianej tu problematyki są badania nad egzotyzacją i konstruowaniem wyobrażeń
o arktycznych terenach regionu nordyckiego, szczególnie nad praktyką etnicznych
Skandynawów mającą na celu ukazywanie rdzennych mieszkańców tych terenów
jako „Innych"13. Mając na uwadze niezbędny głos reprezentantów rdzennych lud-
ności w tej dyskusji, odnoszę się również do twórczości inuickiej badaczki Pii
Arke, która w eseju Etnocestetik podjęła próbę napisania postkolonialnej teorii
sztuki i krytyki reprezentacji14. Ponadto wykorzystuję najnowsze badania nad
sztuką rdzennych mieszkańców regionu nordyckiego, w tym rozprawę Moniki
Grini na temat miejsca sztuki saamskiej w norweskiej historii sztuki15 oraz roz-
ważania Barbary Sjoholm dotyczące kolekcjonowania i zwracania rdzennej sztuki
do muzeów znajdujących się na terenach jej powstania16.
Okiem kolonizatora: egzotyzacja Grenlandii
w duńskich wystawach
Jedna z największych kolekcji sztuki grenlandzkiej i saamskiej na świecie znaj-
duje się w Muzeum Narodowym w Kopenhadze17. Wiele z obiektów prezen-
towanych jest na stałej ekspozycji „Etnografiske Skatkamre" (pol. skarbiec
Carl-Gösta Ojala, Jonas Monie Nordin, Mapping Land and People in the North: Early Modern Colo-
nial Expansion, Exploitation, and Knowledge, „Scandinavian Studies" 2019, vol. 91, no. 1-2, s. 102.
12 Problem został szeroko opisany w: Sylwia Izabela Schab, Zmowa (prze)milczenia, „Czas
Kultury" 2012, nr 4, s. 46-51. Od tego czasu ukazała się m.in. przełomowa publikacja historyczna
o przeszłości kolonialnej Danii: Danmark og kolonierne. Grönland: Den aktiske koloni, red. Hans
Christian Gullov, Kobenhavn 2017.
13 Ogromny wkład w badania antropologiczne Skandynawii ma duńska badaczka Kirsten
Hastrup. Por. Kirsten Hastrup, Nordboerne og de andre [w:] Den nordiske verden, red. Kirsten
Hastrup, Kobenhavn 1992.
14 Pia Arke, Etnocestetik (Ethno-Aesthetics), Copenhagen 1995, https://piaarke.com/
publications/p/etnostetik-ethno-aesthetics [dostęp: 29.06.2023].
15 Monica Grini, Samisk kunst og norsk kunsthistorie: Delvise forbindelser, Stockholm 2021.
16 Barbara Sjoholm, From Lapland to Sópmi. Collecting and Returning Sómi Craft and Cul-
ture, Minneapolis 2023.
17 V Ekspedycja Thule, zorganizowana przez Knuda Rasmussena w latach 1921-1924, przy-
niosła Muzeum Narodowemu w Kopenhadze 20 tys. nowych obiektów, a jednym z jej głównych
celów było zapewnienie muzeum czołowej pozycji wśród muzeów arktycznych na świecie. Den
5. Thule Ekspedition, Nationalmuseet, https://natmus.dk/historisk-viden/verden/arktis/5-thule-
-ekspeditionen/ [dostęp: 29.06.2023].
Antropologia
sztuki...
157
uznawanych za słabiej rozwinięte, polityka Danii wobec Grenlandii oraz Szwecji,
Norwegii i Finlandii względem Laponii również stanowi rodzaj kolonializmu.
Przyjmując problem wciąż nieprzepracowanej przeszłości kolonialnej we współ-
czesnej historiografii krajów skandynawskich12 za punkt wyjścia dla niniejszych
rozważań, odwołam się do wybranych koncepcji z zakresu etnohistorii, antropolo-
gii historycznej i antropologii sztuki w nordyckim kontekście. Kluczowe dla oma-
wianej tu problematyki są badania nad egzotyzacją i konstruowaniem wyobrażeń
o arktycznych terenach regionu nordyckiego, szczególnie nad praktyką etnicznych
Skandynawów mającą na celu ukazywanie rdzennych mieszkańców tych terenów
jako „Innych"13. Mając na uwadze niezbędny głos reprezentantów rdzennych lud-
ności w tej dyskusji, odnoszę się również do twórczości inuickiej badaczki Pii
Arke, która w eseju Etnocestetik podjęła próbę napisania postkolonialnej teorii
sztuki i krytyki reprezentacji14. Ponadto wykorzystuję najnowsze badania nad
sztuką rdzennych mieszkańców regionu nordyckiego, w tym rozprawę Moniki
Grini na temat miejsca sztuki saamskiej w norweskiej historii sztuki15 oraz roz-
ważania Barbary Sjoholm dotyczące kolekcjonowania i zwracania rdzennej sztuki
do muzeów znajdujących się na terenach jej powstania16.
Okiem kolonizatora: egzotyzacja Grenlandii
w duńskich wystawach
Jedna z największych kolekcji sztuki grenlandzkiej i saamskiej na świecie znaj-
duje się w Muzeum Narodowym w Kopenhadze17. Wiele z obiektów prezen-
towanych jest na stałej ekspozycji „Etnografiske Skatkamre" (pol. skarbiec
Carl-Gösta Ojala, Jonas Monie Nordin, Mapping Land and People in the North: Early Modern Colo-
nial Expansion, Exploitation, and Knowledge, „Scandinavian Studies" 2019, vol. 91, no. 1-2, s. 102.
12 Problem został szeroko opisany w: Sylwia Izabela Schab, Zmowa (prze)milczenia, „Czas
Kultury" 2012, nr 4, s. 46-51. Od tego czasu ukazała się m.in. przełomowa publikacja historyczna
o przeszłości kolonialnej Danii: Danmark og kolonierne. Grönland: Den aktiske koloni, red. Hans
Christian Gullov, Kobenhavn 2017.
13 Ogromny wkład w badania antropologiczne Skandynawii ma duńska badaczka Kirsten
Hastrup. Por. Kirsten Hastrup, Nordboerne og de andre [w:] Den nordiske verden, red. Kirsten
Hastrup, Kobenhavn 1992.
14 Pia Arke, Etnocestetik (Ethno-Aesthetics), Copenhagen 1995, https://piaarke.com/
publications/p/etnostetik-ethno-aesthetics [dostęp: 29.06.2023].
15 Monica Grini, Samisk kunst og norsk kunsthistorie: Delvise forbindelser, Stockholm 2021.
16 Barbara Sjoholm, From Lapland to Sópmi. Collecting and Returning Sómi Craft and Cul-
ture, Minneapolis 2023.
17 V Ekspedycja Thule, zorganizowana przez Knuda Rasmussena w latach 1921-1924, przy-
niosła Muzeum Narodowemu w Kopenhadze 20 tys. nowych obiektów, a jednym z jej głównych
celów było zapewnienie muzeum czołowej pozycji wśród muzeów arktycznych na świecie. Den
5. Thule Ekspedition, Nationalmuseet, https://natmus.dk/historisk-viden/verden/arktis/5-thule-
-ekspeditionen/ [dostęp: 29.06.2023].
Antropologia
sztuki...
157