DOI article:
Markowska, Anna: Nieistniejąca kaplica sióstr pallotynek w Gdańsku – arcydzieło sakralnej sztuki modernistycznej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.72800#0173
Anna Markowska
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Wrocławski
ORCID: 0000-0002-8694-906X
Nieistniejąca kaplica sióstr pallotynek
w Gdańsku - arcydzieło sakralnej sztuki
modernistycznej
https://doi.org/10.26881/porta.2023.22.09
Słowa kluczowe: Julitta Gołębiowska, sztuka nowoczesna, Gdańsk, design, sztuka religijna,
zakon żeński, zakonnice, powojenne Pomorze
Keywords: Julitta Gołębiowska, modern art, Gdańsk, design, religious art, convent, nuns,
post-war Pomerania
Niewielka modernistyczna kaplica w „Domu na Górce" pw. Matki Bożej Miłości,
powstała w dwóch fazach (1959, 1965). Na jej ostateczny kształt składała się poli-
chromia, witraże i wyposażenie - wszystko, do najmniejszego detalu, zaprojekto-
wane przez s. Julittę Gołębiowską, SAC (1933-201l)1. To oryginalne i wyjątkowe
dzieło nie przetrwało do dzisiaj. Gdy siostry podjęły decyzję o rozbudowie
klasztoru, oczywiste stało się, że powstanie w nim większa kaplica i zastąpi
niewielką, wcześniejszą. 5 sierpnia 1991 r. zostało odprawione pierwsze nabo-
żeństwo w kaplicy nowo ukończonego domu. Przeniesiono do niej ze starej
kaplicy niemal wszystko, co zaprojektowała s. Julitta i co dało się przenieść:
ołtarz, ambonę i drobne przedmioty wykute w żelazie. Przepadła jednak poli-
chromia, a stare ławki zamieniono na inne. W nowym wnętrzu, także zaprojek-
towanym przez s. Julittę, artystka wykorzystała do ściennej dekoracji technikę
sgraffito. Czarny wgłębny rysunek w białym tynku, na jaki się zdecydowała,
był wyborem ascetycznej wizualności wyraźnie odbiegającym od wcześniej-
szej, bardziej zmysłowej, opartej na żywych kolorach. Zamiast scalających barw
kaplica została zdominowana przez medytacyjną pustkę i ciszę, surowość zesta-
wienia czerni i bieli wybrzmiała dzięki wyborowi techniki sgraffito. Historyczny
koncept radosnego modernizmu odszedł tym samym na zawsze do przeszło-
ści na rzecz podkreślania wagi wyrzeczenia. Siostra długie godziny stała sama
na rusztowaniu i mozolnie, z cierpliwością, pracowała przy sgraffito. Wydaje się,
że sam proces tworzenia nowej dekoracji stał się jej inspiracją. W Polsce okresu
1 Artykuł powstał w wyniku realizacji projektu pt. Residua przednowoczesnych relacji
ze sztuką w wybranych współczesnych żeńskich zakonach na terenie Małopolski i Dolnego Śląska,
finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki, o numerze 2021/41/B/HS2/03148. Autorka
składa podziękowanie gdańskim siostrom pallotynkom za ich gościnność i życzliwość.
172
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Wrocławski
ORCID: 0000-0002-8694-906X
Nieistniejąca kaplica sióstr pallotynek
w Gdańsku - arcydzieło sakralnej sztuki
modernistycznej
https://doi.org/10.26881/porta.2023.22.09
Słowa kluczowe: Julitta Gołębiowska, sztuka nowoczesna, Gdańsk, design, sztuka religijna,
zakon żeński, zakonnice, powojenne Pomorze
Keywords: Julitta Gołębiowska, modern art, Gdańsk, design, religious art, convent, nuns,
post-war Pomerania
Niewielka modernistyczna kaplica w „Domu na Górce" pw. Matki Bożej Miłości,
powstała w dwóch fazach (1959, 1965). Na jej ostateczny kształt składała się poli-
chromia, witraże i wyposażenie - wszystko, do najmniejszego detalu, zaprojekto-
wane przez s. Julittę Gołębiowską, SAC (1933-201l)1. To oryginalne i wyjątkowe
dzieło nie przetrwało do dzisiaj. Gdy siostry podjęły decyzję o rozbudowie
klasztoru, oczywiste stało się, że powstanie w nim większa kaplica i zastąpi
niewielką, wcześniejszą. 5 sierpnia 1991 r. zostało odprawione pierwsze nabo-
żeństwo w kaplicy nowo ukończonego domu. Przeniesiono do niej ze starej
kaplicy niemal wszystko, co zaprojektowała s. Julitta i co dało się przenieść:
ołtarz, ambonę i drobne przedmioty wykute w żelazie. Przepadła jednak poli-
chromia, a stare ławki zamieniono na inne. W nowym wnętrzu, także zaprojek-
towanym przez s. Julittę, artystka wykorzystała do ściennej dekoracji technikę
sgraffito. Czarny wgłębny rysunek w białym tynku, na jaki się zdecydowała,
był wyborem ascetycznej wizualności wyraźnie odbiegającym od wcześniej-
szej, bardziej zmysłowej, opartej na żywych kolorach. Zamiast scalających barw
kaplica została zdominowana przez medytacyjną pustkę i ciszę, surowość zesta-
wienia czerni i bieli wybrzmiała dzięki wyborowi techniki sgraffito. Historyczny
koncept radosnego modernizmu odszedł tym samym na zawsze do przeszło-
ści na rzecz podkreślania wagi wyrzeczenia. Siostra długie godziny stała sama
na rusztowaniu i mozolnie, z cierpliwością, pracowała przy sgraffito. Wydaje się,
że sam proces tworzenia nowej dekoracji stał się jej inspiracją. W Polsce okresu
1 Artykuł powstał w wyniku realizacji projektu pt. Residua przednowoczesnych relacji
ze sztuką w wybranych współczesnych żeńskich zakonach na terenie Małopolski i Dolnego Śląska,
finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki, o numerze 2021/41/B/HS2/03148. Autorka
składa podziękowanie gdańskim siostrom pallotynkom za ich gościnność i życzliwość.
172