DOI article:
Mędrek, Henryk: Typ Pięknej Madonny z Krumlowa w polskiej plastyce pierwszej połowy XV wieku
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.36973#0085
TYP MADONNY Z KRUMLOWA W POLSKIEJ RZEŹBIE GOTYCKIEJ
53
Rzeźba z Pilzna (il. 2), datowana na r. ok. 1395 27, układem fałd rur-
kowych nawiązuje do swojej „siostry” krumlowskiej, natomiast oszczędne
traktowanie fałd misowych, jak również ułożenie płaszcza na przodzie
figury w rodzaj fartucha kieruje ją ku rzeźbie 2. poł. XIV w.28 Rzeźba
z kościoła farnego z Vimperku (il. 3) pochodzi z r. ok. 1400 29 i zacho-
wuje większość elementów figury krumlowskiej włącznie z nienatural-
nym kontrapostem powodującym taneczno-obrotowy ruch figury.
Madonna krumlowska nie oddziałała bezpośrednio na rzeźbę polską,
lecz dała tylko nazwę typu, który bezpośrednio należałoby łączyć z jej
dwoma wariantami.
Wśród przedstawień Madonn tego typu na terenie Polski możemy
wyróżnić trzy grupy. Układ formalny ich zamyka się na ogół w sche-
macie nakreślonym przez oba warianty. W szeregu jednak dzieł tych
grup dochodzą do głosu elementy z epoki wcześniejszej oraz pierwiastki
lokalne, które w tym wypadku poprzez ogólną „modę” w dużym stopniu
zostały zniwelowane.
Grupa I — pilzneńska (il. 4-9). Rzeźby tej grupy zachowują
ogólny układ draperii swego pierwowzoru: fartuchowate podwinięcie
płaszcza na przodzie figury oraz dwie kaskady fałd rurkowych, które
często traktowane są bardzo oszczędnie. Zachodzi również pewne podo-
bieństwo w rozwiązaniu plastycznym dolnej partii sukni widocznej spod
płaszcza. Przybiera ona formę rozłożonego' wachlarza, ewentualnie zostaje
rytmicznie podzielona ukośnymi lub pionowymi fałdami. Niektóre z obiek-
tów przy fartuchowatym podciągnięciu płaszcza zachowują dodatkowo
motyw zluzowanej fałdy agrafowej. Usytuowanie Dzieciątka, w mniej-
szym lub większym stopniu, jest zbliżone do pierwowzoru i w obiektach
tych prawie zawsze przedstawione zostało w pozycji od leżącej do pół-
siedzącej.
Spośród szeregu irzeźb mieszczących się w tej grupie na początku wy-
mienić należy Madonnę z kaplicy Domu Kurii w Opolu. Rzeźba dato-
wana została przez Korneckiego na r. ok. 1400.30 Podstawą do takiego
datowania obiektu było połączenie elementów tradycyjnych z nowymi.
Smukłość postaci Maryi i niemal ekstatyczny ruch przypominają Ma-
donny na lwie, podobnie jak układ dolnych partii draperii figury na-
wiązuje do rzeźb 2. poł. XIV w. (Madonny z Ludźmierza, Toporca, Szaf-
lar). Duża ornamentacja układu szat, a szczególnie płaszcza, konwencjo-
nalny typ urody Maryi oraz prezentacja Dzieciątka w pozycji leżącej
27 Ibid., s. 156.
21 Dla przykładu można wymienić Madonnę franciszkańską z Pilzna oraz Ma-
donnę z Broumov (Ibid., il. lilt i 18).
29 Ibid., s. 151. 30 Qp. cit., s. 379, il. 48.
53
Rzeźba z Pilzna (il. 2), datowana na r. ok. 1395 27, układem fałd rur-
kowych nawiązuje do swojej „siostry” krumlowskiej, natomiast oszczędne
traktowanie fałd misowych, jak również ułożenie płaszcza na przodzie
figury w rodzaj fartucha kieruje ją ku rzeźbie 2. poł. XIV w.28 Rzeźba
z kościoła farnego z Vimperku (il. 3) pochodzi z r. ok. 1400 29 i zacho-
wuje większość elementów figury krumlowskiej włącznie z nienatural-
nym kontrapostem powodującym taneczno-obrotowy ruch figury.
Madonna krumlowska nie oddziałała bezpośrednio na rzeźbę polską,
lecz dała tylko nazwę typu, który bezpośrednio należałoby łączyć z jej
dwoma wariantami.
Wśród przedstawień Madonn tego typu na terenie Polski możemy
wyróżnić trzy grupy. Układ formalny ich zamyka się na ogół w sche-
macie nakreślonym przez oba warianty. W szeregu jednak dzieł tych
grup dochodzą do głosu elementy z epoki wcześniejszej oraz pierwiastki
lokalne, które w tym wypadku poprzez ogólną „modę” w dużym stopniu
zostały zniwelowane.
Grupa I — pilzneńska (il. 4-9). Rzeźby tej grupy zachowują
ogólny układ draperii swego pierwowzoru: fartuchowate podwinięcie
płaszcza na przodzie figury oraz dwie kaskady fałd rurkowych, które
często traktowane są bardzo oszczędnie. Zachodzi również pewne podo-
bieństwo w rozwiązaniu plastycznym dolnej partii sukni widocznej spod
płaszcza. Przybiera ona formę rozłożonego' wachlarza, ewentualnie zostaje
rytmicznie podzielona ukośnymi lub pionowymi fałdami. Niektóre z obiek-
tów przy fartuchowatym podciągnięciu płaszcza zachowują dodatkowo
motyw zluzowanej fałdy agrafowej. Usytuowanie Dzieciątka, w mniej-
szym lub większym stopniu, jest zbliżone do pierwowzoru i w obiektach
tych prawie zawsze przedstawione zostało w pozycji od leżącej do pół-
siedzącej.
Spośród szeregu irzeźb mieszczących się w tej grupie na początku wy-
mienić należy Madonnę z kaplicy Domu Kurii w Opolu. Rzeźba dato-
wana została przez Korneckiego na r. ok. 1400.30 Podstawą do takiego
datowania obiektu było połączenie elementów tradycyjnych z nowymi.
Smukłość postaci Maryi i niemal ekstatyczny ruch przypominają Ma-
donny na lwie, podobnie jak układ dolnych partii draperii figury na-
wiązuje do rzeźb 2. poł. XIV w. (Madonny z Ludźmierza, Toporca, Szaf-
lar). Duża ornamentacja układu szat, a szczególnie płaszcza, konwencjo-
nalny typ urody Maryi oraz prezentacja Dzieciątka w pozycji leżącej
27 Ibid., s. 156.
21 Dla przykładu można wymienić Madonnę franciszkańską z Pilzna oraz Ma-
donnę z Broumov (Ibid., il. lilt i 18).
29 Ibid., s. 151. 30 Qp. cit., s. 379, il. 48.