DOI article:
Kulik, Tadeusz: Podłoże ideowe bernardyńskiego obrazu Taniec Śmierci w Krakowie
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.37099#0066
48
KS. TADEUSZ KULIK.
Wiek XV! nie był wolny od tematyki śmierci. Wyobrażenia trupów na nagrob-
kach tego stulecia, zwłaszcza we Francji, wywołują wstrząsające wrażenie. W tym
okresie wznieniono na cmentarzu Niewiniątek w Paryżu sławetny posąg śmierci.
Żadnych chyba innych czasów nie łączyła taka zażyłość ze śmiercią, jak właśnie
wiek XVI. Wtedy to nałeżało do codzienności, że ojciec rodziny po wybudowaniu
domu pisał na nim sentencję o śmierci. Znane są szesnastowieczne napisy o śmierci
nad wejściami do hoteli, jak np. w Perigueux, na kominkach rodzinnych, stołach, a
nawet na naczyniach do winaŻ
Pod wpływem renesansu idee przemijania i śmierci wystąpiły w złagodzonych
formach plastycznych. W Italii i w innych krajach czerpiących inspiracje włoskie
ukazały się nagrobki wyrażające w rzeźbie pogodny sen zmarłego z optymistyczny-
mi akcentami w inskrypcjach. Plastyka odrodzenia nie przedstawia samej śmierci
głosi renesansowe hasło: non mortem recogim. Jednak epoka ta dostrzega
marność w samym życiu i jego kruchości, a wyraża tę myśl w plastycznym zesta-
wieniu młodości ze starością. W dobie późnego renesansu, a także manieryzmu
rammy życia wyraża się również w takich symbolach jak: dym, wiatr, gasnąca
świeca, więdnące kwiaty, ruiny, zniszczone przedmioty, klepsydra czy zegar ^
Pod wpływem kontrreformacji powracają do plastyki średniowieczne motywy
makabryczne. W epoce baroku repertuar ikonograficzny znikomości i śmierci staje
się coraz bogatszy. Znane są z tych czasów przedstawienia dziecka z czaszką,
klepsydrą lub bańką mydlaną, albo też zwierciadła, w którym zamiast twarzy widać
czaszkę. Częstym również motywem była sama czaszka z piszczelem w zębach.
W okresie kontrreformacji dokonał się w dziedzinie ikonografii przemijania i
śmierci wyraźny podział na dwie grupy. Kraje katolickie wróciły do tradycji śred-
niowiecza, wypowiadając się w „tańcach śmierci", „tryumfach śmierci" i „sztukach
umierania". Protestanci wyrażali znikomość życia oraz śmierć za pomocą tzw. mart-
wych natur
W XVII wieku bardzo popularne stało się malarstwo dydaktyczno-moralizator-
skie^'. Przykładem tego rodzaju twórczości jest właśnie bernardyński Tmnec śrmc/T?
w Krakowie, jak też augustiańskie Aio/o śmierci z krakowskiego klasztoru św.
Katarzyny.
W potrydenckiej ascezie jezuickiej i kapucyńskiej wraca średniowieczny motyw
rozważania marności życia oraz śmierci, a czaszka i szkielet stają się symbolem
umartwienia, pobożności i świętości XVII i XVIII wieku ". Jako przykład mogą
posłużyć rozliczne obrazy świętych z tej epoki oraz grobowce papieży, np. Urbana
VIII i Aleksandra VII, wykonane przez Gian Lorenzo Bermniego.
^ Małe. jw. s. 352-353; tenże. Lar? re//gLax /a4a ATV .s/e/e, a*a ATL/' c? 4a 2517//'
Lar? rc/ZgZca.Y. T. 4. Paris 195! s. 203-204.
^ Białostocki, jw. s. łl9-ł20.
Tamże s. ł20.
M. Skrudłik. Lameta/, /?roc/!... „Kurier Literacko-Naukowy" R. łO:ł933 nr 11 s. 1.
Małe. L'art rf/ZgZ^a.Y s. 207-215.
KS. TADEUSZ KULIK.
Wiek XV! nie był wolny od tematyki śmierci. Wyobrażenia trupów na nagrob-
kach tego stulecia, zwłaszcza we Francji, wywołują wstrząsające wrażenie. W tym
okresie wznieniono na cmentarzu Niewiniątek w Paryżu sławetny posąg śmierci.
Żadnych chyba innych czasów nie łączyła taka zażyłość ze śmiercią, jak właśnie
wiek XVI. Wtedy to nałeżało do codzienności, że ojciec rodziny po wybudowaniu
domu pisał na nim sentencję o śmierci. Znane są szesnastowieczne napisy o śmierci
nad wejściami do hoteli, jak np. w Perigueux, na kominkach rodzinnych, stołach, a
nawet na naczyniach do winaŻ
Pod wpływem renesansu idee przemijania i śmierci wystąpiły w złagodzonych
formach plastycznych. W Italii i w innych krajach czerpiących inspiracje włoskie
ukazały się nagrobki wyrażające w rzeźbie pogodny sen zmarłego z optymistyczny-
mi akcentami w inskrypcjach. Plastyka odrodzenia nie przedstawia samej śmierci
głosi renesansowe hasło: non mortem recogim. Jednak epoka ta dostrzega
marność w samym życiu i jego kruchości, a wyraża tę myśl w plastycznym zesta-
wieniu młodości ze starością. W dobie późnego renesansu, a także manieryzmu
rammy życia wyraża się również w takich symbolach jak: dym, wiatr, gasnąca
świeca, więdnące kwiaty, ruiny, zniszczone przedmioty, klepsydra czy zegar ^
Pod wpływem kontrreformacji powracają do plastyki średniowieczne motywy
makabryczne. W epoce baroku repertuar ikonograficzny znikomości i śmierci staje
się coraz bogatszy. Znane są z tych czasów przedstawienia dziecka z czaszką,
klepsydrą lub bańką mydlaną, albo też zwierciadła, w którym zamiast twarzy widać
czaszkę. Częstym również motywem była sama czaszka z piszczelem w zębach.
W okresie kontrreformacji dokonał się w dziedzinie ikonografii przemijania i
śmierci wyraźny podział na dwie grupy. Kraje katolickie wróciły do tradycji śred-
niowiecza, wypowiadając się w „tańcach śmierci", „tryumfach śmierci" i „sztukach
umierania". Protestanci wyrażali znikomość życia oraz śmierć za pomocą tzw. mart-
wych natur
W XVII wieku bardzo popularne stało się malarstwo dydaktyczno-moralizator-
skie^'. Przykładem tego rodzaju twórczości jest właśnie bernardyński Tmnec śrmc/T?
w Krakowie, jak też augustiańskie Aio/o śmierci z krakowskiego klasztoru św.
Katarzyny.
W potrydenckiej ascezie jezuickiej i kapucyńskiej wraca średniowieczny motyw
rozważania marności życia oraz śmierci, a czaszka i szkielet stają się symbolem
umartwienia, pobożności i świętości XVII i XVIII wieku ". Jako przykład mogą
posłużyć rozliczne obrazy świętych z tej epoki oraz grobowce papieży, np. Urbana
VIII i Aleksandra VII, wykonane przez Gian Lorenzo Bermniego.
^ Małe. jw. s. 352-353; tenże. Lar? re//gLax /a4a ATV .s/e/e, a*a ATL/' c? 4a 2517//'
Lar? rc/ZgZca.Y. T. 4. Paris 195! s. 203-204.
^ Białostocki, jw. s. łl9-ł20.
Tamże s. ł20.
M. Skrudłik. Lameta/, /?roc/!... „Kurier Literacko-Naukowy" R. łO:ł933 nr 11 s. 1.
Małe. L'art rf/ZgZ^a.Y s. 207-215.