DOI Artikel:
Kuczyńska, Jadwiga: Chrzcielnica w świetle myśli liturgicznej i przepisów kościelnych średniowiecza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37102#0080
50
JADWIGA KUCZYŃSKA
jąc solidność i nieprzepuszczalność kamienia, na pierwszym miejscu stawia
chrzcielnicę wykonaną z tego materiału, a używanie innego, o cechach po-
dobnych, zaleca dopiero w dalszej kolejności: „Vel de alia Materia congrua
et honesta, tali videlicet, quae sit solida, durabilis et fortis, ac aquae infuscae
retentiva”4.
Wysoko cenione przez całe późne średniowiecze dzieło znanego litur-
gisty Wilhelma Durandusa, napisane około 1286-91 Rationale Divinorum
Officiorum, zawiera m. in. pouczenia odnośnie do materiału, z jakiego po-
winna być wykonana chrzcielnica. Durandus, powołując się na zarządzenia
synodu w Lerida, pisze: „...omnis presbyter qui fontem lapideum habere
non potest: vas conveniens ad illum solum officium habeat quod extra ecc-
lesia non deportetur”5. Autor komentuje swoje zalecenia w duchu wczesno-
chrześcijańskim, powołując się na symboliczny obraz skały biblijnej, z której
Mojżesz wywiódł laską wodę - zapowiedź chrztu łaski; samego Chrystusa
autor uważa za żywe źródło, skałę - kamień węgielny Kościoła. „Debet igi-
tur fons esse lapideus, nam et de silice aqua in baptismi praesagium emana-
vit. Sed et Christus qui est fons vivus est lapis angularis et petra”6. W nas-
tępnych epokach, obok częstego używania metalu do produkcji chrzcielnic,
stosuje się w dalszym ciągu materiał tradycyjny - kamień. Przetrwał on
przeobrażenia stylowe i zmiany mody.
Woda chrzcielna powinna znajdować się pod ochroną7. Synody prowin-
cjonalne zarządzają konieczność stosowania przykrywy dla chrzcielnicy,
uzasadniając to względami ochrony wody chrzcielnej przed zanieczyszcze-
niem i przed profanacją, z czarami włącznie. Statuty synodalne Jana z Flan-
drii, biskupa Liege, z 16 lutego 1288 r., zarządzają: „Item, fontes sub coo-
perculo competenti et sub serra custodiantur propter immunditias et sor-
tilegia”8. Pouczenia synodalne Jana z Flandrii dotyczą również utrzymania
higienicznego zbiornika chrzcielnego, zmiany wody, dokładnego czyszczenia
zbiornika dwa razy do roku, w okresie Wielkanocy i Zielonych Świąt, lub
- w razie potrzeby - częściej: „Item, renovetur aqua fontium singulis annis in
Pascha et in Pentecoste, et sepius, si necesse fuerit, et tunc diligenter sepius
inspiciatur si indigeat renovari [...] et ammoveatur vetus aqua, et fontes bene
mundificentur, et nova aqua i imponatur et benedicatur, et crismetur”9. Do
naszych czasów zachowało się niewiele średniowiecznych przykryw. Istnie-
nie ich udowodnić jednak można w XI w., czego przykładem jest jedyna
4 A. de Caumont. Cours d’archeologie. Paris 1841 s. 33.
3 Wilhelm Durandus. Rationale Divinorum Officiorum. Venetiis 1485 k. 145 v.
6 Tamże.
7 W. Schenk. Liturgia sakramentów św. Cz. 1. Lublin 1962 s. 44. W pracy podana
jest literatura dotycząca ochrony wody chrzcielnej.
8E. Schoolmeesters. Les statuts synodaux de Jean de Flandre, eveque de Liege,
16 fevrier 1288. Liege 1908 s. 2.
9 Tamże.
JADWIGA KUCZYŃSKA
jąc solidność i nieprzepuszczalność kamienia, na pierwszym miejscu stawia
chrzcielnicę wykonaną z tego materiału, a używanie innego, o cechach po-
dobnych, zaleca dopiero w dalszej kolejności: „Vel de alia Materia congrua
et honesta, tali videlicet, quae sit solida, durabilis et fortis, ac aquae infuscae
retentiva”4.
Wysoko cenione przez całe późne średniowiecze dzieło znanego litur-
gisty Wilhelma Durandusa, napisane około 1286-91 Rationale Divinorum
Officiorum, zawiera m. in. pouczenia odnośnie do materiału, z jakiego po-
winna być wykonana chrzcielnica. Durandus, powołując się na zarządzenia
synodu w Lerida, pisze: „...omnis presbyter qui fontem lapideum habere
non potest: vas conveniens ad illum solum officium habeat quod extra ecc-
lesia non deportetur”5. Autor komentuje swoje zalecenia w duchu wczesno-
chrześcijańskim, powołując się na symboliczny obraz skały biblijnej, z której
Mojżesz wywiódł laską wodę - zapowiedź chrztu łaski; samego Chrystusa
autor uważa za żywe źródło, skałę - kamień węgielny Kościoła. „Debet igi-
tur fons esse lapideus, nam et de silice aqua in baptismi praesagium emana-
vit. Sed et Christus qui est fons vivus est lapis angularis et petra”6. W nas-
tępnych epokach, obok częstego używania metalu do produkcji chrzcielnic,
stosuje się w dalszym ciągu materiał tradycyjny - kamień. Przetrwał on
przeobrażenia stylowe i zmiany mody.
Woda chrzcielna powinna znajdować się pod ochroną7. Synody prowin-
cjonalne zarządzają konieczność stosowania przykrywy dla chrzcielnicy,
uzasadniając to względami ochrony wody chrzcielnej przed zanieczyszcze-
niem i przed profanacją, z czarami włącznie. Statuty synodalne Jana z Flan-
drii, biskupa Liege, z 16 lutego 1288 r., zarządzają: „Item, fontes sub coo-
perculo competenti et sub serra custodiantur propter immunditias et sor-
tilegia”8. Pouczenia synodalne Jana z Flandrii dotyczą również utrzymania
higienicznego zbiornika chrzcielnego, zmiany wody, dokładnego czyszczenia
zbiornika dwa razy do roku, w okresie Wielkanocy i Zielonych Świąt, lub
- w razie potrzeby - częściej: „Item, renovetur aqua fontium singulis annis in
Pascha et in Pentecoste, et sepius, si necesse fuerit, et tunc diligenter sepius
inspiciatur si indigeat renovari [...] et ammoveatur vetus aqua, et fontes bene
mundificentur, et nova aqua i imponatur et benedicatur, et crismetur”9. Do
naszych czasów zachowało się niewiele średniowiecznych przykryw. Istnie-
nie ich udowodnić jednak można w XI w., czego przykładem jest jedyna
4 A. de Caumont. Cours d’archeologie. Paris 1841 s. 33.
3 Wilhelm Durandus. Rationale Divinorum Officiorum. Venetiis 1485 k. 145 v.
6 Tamże.
7 W. Schenk. Liturgia sakramentów św. Cz. 1. Lublin 1962 s. 44. W pracy podana
jest literatura dotycząca ochrony wody chrzcielnej.
8E. Schoolmeesters. Les statuts synodaux de Jean de Flandre, eveque de Liege,
16 fevrier 1288. Liege 1908 s. 2.
9 Tamże.